Niger (ibaia)

Niger Niger River (en)
Datu orokorrak
Mota	ibai
Luzera	4.180 km
Geografia
Koordenatuak	9°05′50″N 10°40′58″W / 9.0972°N 10.6828°W / 9.0972; -10.6828
Hidrografia
Ibaiadarrak	ikusi Sokoto River (en) Benue Bani Béli River (en) Gorouol (en) Sirba River (en) Tapoa River (en) Mékrou River (en) Dallol Bosso (en) Sankarani River (en) Milo River (en) Tinkisso River (en) Kaduna River (en) Sota River (en) Goroubi (en) Alibori River (en) Anambra River (en) Oli River (en) In-Ates (en) Gurara River (en)
Arroaren azalera	2.117.700 km²
Arro hidrografikoa	Niger Basin (en)
Ur-emaria	8.630 m³/s
Lakuak	Kainji Lake (en)
Iturburua	Ginea
Bokalea ()	Gineako golkoa

Niger^[1] (ingelesez Niger River) Mendebaldeko Afrikako ibai nagusia da. 4.180 kilometroko luzerarekin, Afrikako hirugarren ibairik luzeena da, Nilo eta Kongo ibaien ostean, eta munduko hamahirugarrena. Ginean jaio, eta Mali, Niger, Benin eta Nigeriatik igaro ondoren, Gineako golkoan itsasoratzen da, Nigerren delta handia eratuz. 2.117.700 km²-ko arroa du^[2]. Ibaiadar nagusia Benue du.

Bamakoraino nabigagarria da, eta eskualdeko komunikazio, garraio eta merkataritza ibilbide nagusia da. Maliko erdialdean dagoen Bani ibaiadarrarekin bat egiten duen tokian, Niger ibaia bitan banatzen da, eta barruko delta bat osatzen du, 400 km inguruko luzera duen eremu zingiratsua. Eskualde horretan, Mopti, Sévaré eta Djenné hiriak daude.

Nigerren bazterretan bizi direnek izen desberdin ugari dute ibaia izendatzeko. Adibidez, mandingeraz Jeliba edo Joliba (euskaraz, ibai handia) deritzo; songhai hizkuntzez Isa Ber (euskaraz, ibai handia) eta joruberaz Oya, ibaiko jainkosa baten izena. Niger izenaren jatorria ezezaguna da^[3]. Baliteke gher n gheren (euskaraz, ibaien ibaia) amazigerazko esalditik etortzea: ngher murriztua. Izen hori erabiltzen da ibaiaren erdialdeko zatian, Timbukturen inguruan. Nigeria eta Niger estatuek ibaitik hartu dute beren izena.

Antzinako Erroman uste zen Timbuktutik gertu zegoen ibaia Nilo ibaiaren zati bat zela (Plinio^[4], N.H. 5.44)^[5]; Ibn Battutak ere hala uste zuen. XVII. mendearen hasieran, esploratzaile europarrek uste zuten ibaia mendebalderantz zihoala, eta Senegal ibaian isurtzen zuela. Benetako bidea ezaguna zen inguruko biztanle askorentzat, baina mendebaldekoek ibaiaren ibilbidea XIX. mendean baino ez zuten ezarri, eta Mungo Park esploratzaile eskoziarra izan zen haren deskribatzaileetako bat.

• Nigerren eboluzio kartografikoa
• 
  1508an, mapa portugaldar honetan, ibai handi bat ezagutzen da kontinentearen barnean: bere iturria eta delta ez dira adierazten.
• 
  1570ean, mapa herbeheretar honetan, Niger ibaia Senegal ibaiarekin nahasten da. Beningo golkoan itsasoratzen da Real ibaia.
• 
  1707an, Mapa frantses honek Niger Senegalen jaiotzen dela erakusten du; barruko delta argi eta garbi ikusten da. Formosa ibaia Beningo golkoan itsasoratzen da.
• 
  1808ko mapa honetan, kartografoak, Nigerren «enigmaren» jakitun, badaezpadako neurriak hartu zituen: badago ibai bat Timbukturaino, baina ez da itsasoratzen.

1788an, Mungo Park esploratzaile eskoziarrak bere burua eskaini zion African Association-i, boluntario gisa, Nigerreko iturriak aurkitzeko, garaian enigma geografikoetako bat baitzen.

Mungo Parkek Daniel Houghtonen esplorazioak berrabiaraztea proposatu zuen, 1790ean Niger ibaiaren ibilbidea deskubritzera bidalia eta Saharako basamortuan hil zena. Park 1795eko maiatzaren 22an abiatu zen Gambiarantz. 1795eko ekainaren 21ean, Gambia ibaiaren bokalera iritsi zen, eta ibaian gora egin zuen Pisaniako (gaur egungo Karantaba) merkataritza-posturaino. Bertako dialektoa ikasi zuen postuko medikuari esker, eta 1795eko abenduan hasi zen lurralde horietan esploratzen. Senegal ibaiaren ibilgua zeharkatu zuen, Moulle, Bondou eta Kaarta bisitatu zituen, eta tribu musulmanek atxilotu eta preso hartu zuten lau hilabetez, Ali buruzagiak esklabo gisa tratatua zuelarik. Basamortuan, ihes egitea lortu zuen, edateko edo jateko ia ezer gabe, eta, hiru asteko sufrimenduaren ondoren, Sego hirira iritsi zen, non, azkenean, Niger ibaia ikusi ahal izan zuen. 110 km-ko bidea egin zuen ibaian gora, baina, nekatuta eta gaixo sumaturik, Segura itzultzea erabaki zuen. Indigenei esker, hiria Aliren (bere kartzelari ohiaren) eskuetan eroria zela jakin zuen. Kamalia hirira joatea erabaki zuen orduan. Ordurako, euriteen sasoia hasia zen, eta bidaia basamortuan baino nekagarriagoa izan zen. Neka-neka eginda iritsi zen Kamaliara, eta bizitza eta heriotzaren artean ibili zen hainbat egunetan. Sendatu zenean, kostaldea jarraitzen ari zen esklabo-karabana batekin bat egin zuen. Sei hilabete geroago, dagoeneko Erresuma Batuan, bere bidaiaren kontakizuna argitaratu zuen arrakasta handiz.

1803an, britainiar gobernuaren eskariz, Niger ibaira beste espedizio bat zuzentzea onartu zuen. 1805eko urtarrilaren 30ean abiatu zen Gorearantz, eta, ondoren, Bamako aldera. Nigerretik gora joateko itsasontzi bat egin zuen. Gaixotasunak eta indigenen segadek espedizioa sarraskitu zuten (lankideetatik 33 galdu zituen). Zailtasunak zailtasun, Niger ibaian gora, 1.600 km egin zituen, hausatarrek eraso egin baino lehen. Garaitua izateko zorian zegoela, ibairantz erretiratu zen, eta bertan ito zen gainerako kideekin batera, Busa-n (Nigeria). Bizirik atera ziren gidari batek eta garraiolari batek eman zuten amaiera tragikoaren berri.

Ibaiaren izenaren etimologia zalantzazkoa da. Europan egindako mapa zaharretan, egungo Mali aldean dagoen ibai zatiari ematen zaio izen hori. 1660an Herbehereetan inprimatutako mapa batean, ordea, badirudi Niger ibaia izena Timbukturen ondoren fluvius niger izena hartuz luzatzen den Senegal ibaiari dagokiola. Mapa horrek erakusten du europarrak jabetzen direla ibai handi bat dagoela barnealderantz, baina ez dituzte argi ezagutzen ibaiaren iturriak (mapan, Aintzira Handietako lekuren batean), ezta delta ere (Senegal ibaiarekin nahastuta). Beningo golkoan, kartografoak ez du itsasoratzen den ibaia identifikatzen.

Tentagarria da, ikuspegi europar batez blaitutako keinu batean, latinezko niger (beltza) hitza ibaiaren izenaren etimologia gisa pentsatzea. Baina Afrikako kostaldeko esploratzaile eta kolonizatzaile portugaldarrek ez zuten latinezko terminologia bilatuko eta, hala izan balitz, Rio Negro (ibai beltza) deituko zioten, beste leku batzuetan egin zuten moduan, hala nola Brasilen, eskuragarri zuten mapetan beren hizkuntza propioa erabiliz. Gainera, urak ez dira beltzak (horregatik deitzen zaie gehienetan horrela). Hurrengo azalpenaren tentazioa litzateke ibaiari bere ibaiertzetako biztanleen kolorearengatik eman zitzaiola izena, baina jakina da Afrika, Asia edo Amerikako beste ibai batzuek izena hartu dutela bazterretan bizi diren pertsonen koloretik.

Argibiderik logikoena litzateke hizkuntza portugesak, Senegal ibaiarentzat egiten duen bezala, ibaiaren izen lokala hartu izana, eta, beraz, hipotesi hau onartzen badugu, etimologiarik probableena «Gher n gheren» tuareg-a da (ibaien ibaia, alegia), «ngher»en laburtzen dena, Timbuktu inguruko erriberetan zehar erabiltzen den izena.

Nigerren iturburua Loma mendigunean dago, Sierra Leona eta Ginearen arteko mugan. Ipar-ekialderako norabidean, Ginea eta Maliko hegoaldea zeharkatzen ditu, Bamako, Timbuktu eta Gao drainatuz.

Mali erdialdean, Timbuktu eta Djenné artean, Bani ibaiarekin elkartu, eta barne delta zabala eratzen du. Uholde garaian, 40.000 km²-ko azalera duen hezegune horretan ibaiaren emaria asko murrizten da: uraren % 25 eta % 50 artean galtzen du, gehiena lurrundurik. Barne deltako hiri nagusiak Mopti, Sévaré eta Djenné dira.

Gero, hego-ekialderako norabidea harturik, Niger zeharkatzen du, eta Niger eta Beninen arteko muga egiten du. Aurrerago, Nigerian sartu, eta hegoalderako norabidea hartzen du. Gineako golkoan itsasoratu baino lehen, Kamerunetik datorren Benue ibaia elkartzen zaio, ibaiaren ibaiadar nagusia. Port Harcourtetik hurbil, Atlantikora isurtzen ditu urak. Ahoan, Nigerren delta handia eratzen du.

Antropizazio txikia izan arren, Niger ibaia 1980ko hamarkadaz geroztik asko garatu den ibaietako bat da (Senegal ibaia bezala), lehortea gero eta handiagoa dela eta. Niger Arroko Agintaritzaren bidez (Autorité du Bassin du Niger, ABN), arroko bederatzi herrialdeen arteko nazioarteko lankidetzarako erakundea eta Nigerren Bulegoaren sorkuntza (1932), ibaia benetako nekazaritza-apustu bat da, baita apustu hidroelektrikoa ere. Presen garapenak (Sélinguéko presa hidroelektrikoa eta Kainji aintzirakoa) arroko herrialdeak energia hidraulikoz eta alez (arrozaren ureztatze perimetrala) hornitzeko bokazioa du orain.

Niger Arroko Agintaritzako kide diren herrialdeek, Niamein, Niger arroko uraren gutuna sinatu zuten 2008ko apirilaren 30ean. Tresna juridiko hori dagokio: arroko baliabide hidrikoen ezagutzara, gobernantzara, kontserbaziora, babesera, mobilizaziora eta erabilerara kontsakratutako jardueren» multzoari, eta aplikatzen zaie: Niger ibaiari, haren ibaiadarrei, azpi-ibaiadarrei eta adar barreiakorrei^[6].

Ibaian behera, hiri hauek bustitzen ditu: Bamako (Maliko hiriburua, 1.690.471 biztanle 2006. urtean); Koulikoro (118.686 biztanle); Segu (102.000 bizt.); Yenne (14.196 bizt.); Mopti (115.000 bizt.); Timbuktu (54.453 bizt. 2009an zenbatetsitakoak); Gao (38.190 bizt. 2005an); Tillaberi (16.000 bizt. 2001ean); Niamei (707.591 bizt. 2001ean), Onitsha (561.106 bizt. 2005ean), eta Port Harcourt (2.667.435 bizt. 2007an).

Nigerrek munduko ibai handien ibilgu ezohikoenetako bat du, boomerang formako bihurgune bat marrazten baitu; horrek Europako geografoak bi milurtekoan zehar nahastu zituen. Ozeano Atlantikotik, 240 km lur-barnera baino ez dago haren iturria, baina ibaia itsasoz kontrako norabidean doa, Saharako basamorturantz; gero, bat-bateko bira hartzen du, eskuinerantz, Timbuktu hiri zaharretik gertu, eta Gineako golkoaren hego-ekialderantz doa.

Geografia bitxi hori gertatzen da Niger, antza denez, antzinako bi ibairen elkarketaren emaitza delako. Niger Garaia (bertakoek Joliba deitzen zutena) Timbuktu zeharkatu eta egungo ibaiaren bihurguneraino iritsiko zen, Jufeko laku gaziraino (gaur egun desagertuta), Taodenniko gatz meategietatik gertu; Niger Behea, berriz (bertakoek Quorra deitzen zutena), Hoggar mendietan sortzen zen, aintzira hartatik gertu, eta hegoalderantz zihoan, Gineako golkorantz. Sahara (K.a. 4000-1000. urteen artean) lehortu zenean, bi ibaiek beren ibaibideak aldatu egin zituzten, eta ibai harrapaketa prozesuaren bidez elkartu ziren, eta Jufeko aintzirak ibai korrontea jasotzeari utzi zion, eta, beraz, lehortu egin zen^[7].

Ibaiaren ibilbidea lau zatitan bana daiteke:

• Niger garaia

• Tinkisso ibaiak Fouta-Djalon ibaian du iturria; ipar-ekialderantz eta ekialderantz doa. 270 kilometro inguruko luzerarekin, Tinkisso ibaiak Niger ibaiarekin bat egiten du Sigiritik gertu^[8]. Ibaiaren emaria 25 urtez (1954-1978) behatu da Ouaranen, Tinkisso eta Niger ibaiak elkartzen diren lekutik 25 kilometrora, Sigiri hiritik zazpi kilometrora. Ouaranen, denbora-tarte horretan hautemandako urteko batez besteko fluxu edo modulua 181 m³/s-koa zen, gutxi gorabehera, 18.700 km² hartzen duen eremu baterako, ia ibaiaren drainatze-arro osoa. Ur-lamina arro osoan zehar eta urteko 306 mm-ko zifrara iritsi zen. Tinkisso ibaia ugaria eta oso elikatua da, baina nahiko maiz jaisten da; martxo-apiril-maiatzeko behe-fluxu larrietan, apirilean ikusitako hileko batez besteko tasa (ura minimora jaisten da) 11,4 m³/s-koa izatera iritsi izan da, iraileko batez besteko emaria baino 55 aldiz gutxiago, eta horrek haren irregulartasuna adierazten du. 25 urteko behaketa-aldian, hileko gutxieneko emaria 1 m³/s-koa izan zen, eta ibaia ia lehor gelditu zen; hileko gehienezko emaria, berriz, 1.150 m³/s-koa izan zen.
• Niandan ibaia Ginean sortzen da, Liberiako mugaren iparraldeko muinoetan, eta Sierra Leonako ibaietako bat da. Gutxi gorabehera, 190 km-ko luzera du. Sortzen denetik, iparralderantz doa; meandro asko ditu bere ibilbidearen amaieraraino. Azkenean, Niger ibaian isurtzen ditu urak, eskuineko ertzean, Kouroussa hiritik 24 bat kilometro beherago. Ibaiaren emaria 33 urtez (1947-1979) behatu da, Baron, Niandan herritik gertu, Niger ibaiarekin bat egiten duen herrian^[9]. Baron, aldi horretan behatutako urteko fluxu batez besteko edo modulua 251 m³/s-koa izan zen, gutxi gorabehera 12.770 km²-ko azaleratzat hartutako eremu baterako, ia ibaiaren drainatze-arro osoa. Arro osoko ur-laminak, urtean, 620 mm lortu zituen. Niandan ibaia ugaria eta oso elikatua da, baina oso irregularra. Apirilean ikusitako hileko batez besteko tasa (fluxu minimoa) 20,4 m³/s-koa izan zen, iraileko batez besteko emaria baino 38 aldiz txikiagoa, urtaroen artean aldaketa handia erakusten baitu. 33 urteko behaketa-aldian, hileko gutxieneko emaria 2 m³/s-koa izan zen, non ibaia bere adierazpen minimora murrizten den; hileko gehienezko emaria, berriz, 1.109 m³/s-koa izan zen.
• Milo

• Sankarani ibaia Ginean sortzen da, Fouta Djallon mendietan. Gutxi gorabehera 400 km-ko luzera du. Sortzen denetik, iparralderantz doa, eta laster betetzen du igarotzen ez den Boli Kostako muga, baina ur-bazterretako bat da; jarraian, Gineako lurraldean soilik sartzen da berriro. Maliko muga zeharkatzen du bere ibilbidearen azken zatian. 160 bat km bustitzen ditu (Ginea eta Mali arteko muga osatzen duen sektore bat barne). Bat egin baino lehentxeago, bere ibilbidean, Sélinguéko presa handia eraiki zen. Azkenik, Niger ibaian ustutzen ditu urak^[10], eskuinaldean, Kangaba eta Kéniéroba hiri txikien artean. Ibaiaren emaria 27 urtez (1964-1990) behatu da Sélinguén, Sankarani eta Niger elkartzen diren tokitik gertu.​ Aldi horretan behatutako urteko batez besteko fluxu edo modulua 286 m³/s-koa zen, gutxi gorabehera, 34.200 km²-ko eremurako, ia ibaiaren drainatze-arro osoa. Arro osoko ur-laminak 264 mm lortu zituen urteko. Sankarani ibai ugaria da, eta urte osoan zehar asko elikatzen da. Martxoan erregistratutako hileko batez besteko tasa (gutxieneko emari baxukoa) 53 m³/s-koa da, iraileko batez besteko fluxua baino 18 aldiz txikiagoa, normala dena. 27 urteko behaketa-aldian, hileko gutxieneko fluxua 14 m³/s-koa da; hileko gehienezko emaria, berriz, 1.800 m³/s-koa.

• Barneko ibai-delta

Niger ibaiaren barneko ibai-delta Maliko eskualde naturala da, Timbuktu eta Léré artean, 64.000 km²-ko hedadura duena. Niger eta Bani ibaiek eta Sahel kanalak ureztatzen dute. Aintzira asko daude eskualdean: Korientze, He, Niangay, Lago do, Haribongo, Kabara, Tanda, Fati, Horo eta Faguibine.

Eskualdeko biodibertsitatea esanguratsua da, florari zein faunari dagokionez. Bertan 130 arrain espezie eta 350 hegazti espezie zerrendatzen dira, bai sedentarioak, bai migratzaileak, hala nola udako zertzeta (Anas querquedula), ahate buztanluzea (Anas acuta) edo ahate mokozabala (Anas clypeata edo Spatula clypeata)). Niger ibaiaren barneko ibai-delta Maliko arrantza-eremurik handiena da, ekoizpen nazionalaren % 80 eta % 90 betetzen baitu.

• Bani ibaia sortzen da Baoulé ibaiak eta haren ibaiadar Bagoek (biak Boli Kostakoak) bat egiten duten tokitik. Hemendik ibilguaren amaierara arte, 430 km-ko luzera du. Hala ere, Baouleren luzera batuta —zeina Bani garaia jotzen den—, Baniren luzera osoa, gutxi gorabehera, 775 kilometrokoa da. Niger ibaiaren eskuineko ertzean isurtzen ditu urak, Mopti parean. Aurretik, Djenné-n, ezkerreko bazterrean, beso batzuk uzten ditu, Niger barruko ibai-delta elikatzen eta garbitzen laguntzen dituztenak. Ibaiaren emaria 63 urtez (1922 -1984) behatu da Dounan, Niger ibaia Moptirako^[11] bidean ibaiarekin bat egiten duen tokitik 150 kilometro ingurura dagoen hirian.​ Dounan, urte horretan behatutako batez besteko fluxu edo modulua 513 m³/s-koa izan zen 101.600 km² inguruko arrorako, guztiaren % 95 baino gehiago. Arro osoko ur-laminak urteko 159 mm-ko zifra eman zuen. Bani ibaiak nahiko jario ugaria du, baina oso irregularra da, eta ezagunak dira agorraldi luzeak. 63 urteko behaketa-aldian, hileko gutxieneko emaria 0 m³/s-koa izan zen (ibaia erabat lehorra); hileko gehienezko emaria, berriz, 4.090 m³/s-koa.

• Erdialdeko Niger ibaia

Gorouol ibaia Burkina Fason sortzen da, Dori eskualdean, herrialdearen ekialdean. Berehala, hego-mendebaldetik ipar-ekialderako norabidea hartzen du, Niger lurraldera. Falagountou hiri txikia blaitu ondoren, Nigerreko muga zeharkatzen du, eta, gero, iparralderantz egiten du, eta Fatatako, Borobon, Gountiéna eta Ouanzerbé herriak bustitzen ditu, eta Yatakalara iristen da. Puntu horretan, ekialdera jotzen du, oraindik Bangou Bossé, Alcongi eta Kolman murgilduta daudelarik, eta, azkenik, Niger ibaian amaitzen du, Fanfaran, Tillabéri hiritik ehun bat kilometro ibaian gora. Aldizkako korrontea da, eta eurite-sasoian baino ez du isurtzen. Ibaiaren emaria 32 urtez (1957-1989) behatu zen Alcongin, Niger^[12] ibaiarekin bat egiten duen lekutik berrogei bat kilometrora. Alcongin, urteko batez besteko emaria edo modulua 9 m³/s-koa izan zen 44.900 km² edo inguruko eremu baterako, ia ibaiaren arro osoa. Arroko jariatze-uraren lamina oso zifra baxua ematen du, urteko 6 mm-koa. Gorouol ibaia aldizkako korrontea da, oso urria eta oso irregularra. Urtarriletik maiatzera, biak barne, erabat lehor dago, eta uztailetik irailera bitarteko hilabeteek bakarrik ematen dute lehortuko ez denaren ziurtasuna.

• Dargol
• Sirba
• Tapoa

• Goroubi ibaia bi ibairen elkarketatik sortzen da: Digabari eta Tyenitiengal. Burkina Fason hasten du bere ibilbidea, eta, normalean, hego-mendebaldetik ipar-ekialdera doa. Aldizkako ur-korrontea da, eta eurite-sasoian baino ez da jariatzen. Niger ibaiarekin batzen da, Niameitik 80 kilometro hego-ekialdera. Arro osoa 14-18.000 km² ingurukoa da. Iturrien arabera, urteko batez besteko prezipitazioa 400-800 mm bitartekoa da^[13]. Ibai-arroan, ebapotranspirazioak guztizko prezipitazioaren % 66 eramaten du; lur-azpirako iragazteak % 29 xurgatuko luke, eta % 5 geratuko litzateke gainazaleko isurketarako.
• Diamangou
• Mékrou ibaia 410 kilometro luze da, Benin iparraldean, eta Nigerreko mugaren parte da. Niger ibaiaren ibaiadar bat da, eskuinaldean.
• Alibori
• Sota ibaia Ndali ipar-ekialdeko hirian sortzen da, Beningo lurraldean. 250 km-ko luzera du gutxi gorabehera. Sortzen denetik, ipar-ipar-ekialderantz doa, eta norabide horri eusten dio bere ibilbide osoan. Ibilguaren amaieran, Niger ibaiaren eskuineko aldean isurtzen ditu urak, Malanvillerako bidean. Ibaiaren emaria 40 urtez (1953-1992) behatu da Couberin, Niger Malanvilleko elkargunetik gertu^[14].​ Couberin, urteko batez besteko fluxu edo modulua 31 m³/s-koa izan zen denbora-tarte horretan. Kontuan hartu beharreko azalera 9.111 eta 13.410 km² artekoa da, iturriren arabera^[15]; ibai-arroaren azaleraren zatirik handiena da. Arroan jasotako ur lamina 72-106 mm-ra iritsi zen urteko; ahula izatetik urrun dagoena, eta oso ontzat jo daitekeena, arroaren zatirik handienean nagusitzen den klima lehorra kontuan hartuta. Sotak korronte moderatu ugaria du, baina oso irregularra. Jakina da agorraldi gogor samarrak izaten direla, baina inoiz ez da lehortzen. Otsailetik apirilera hautemandako fluxuen hileko batezbestekoa (gutxieneko fluxu minimoa) 3,7-3,9 m³/s-koa da. Nahiko nabarmena da hori Afrikan, sabanako eskualde bereko beste ibai batzuetan nabarmen jaisten baita lehortearen sasoi horretan. Egia da urteko 900 eta 1.200 mm arteko euritea oso sendoa dela. 40 urteko behaketa-aldian, hileko gutxieneko emaria 2 m³/s-koa izan zen (ura oso gogor jaisten da); hileko gehienezko emaria, berriz, 358 m³/s-koa izan zen (Parisko Sena ibaiaren batez besteko emaria baino handiagoa).

• Behe Niger

• Sokoto ibaia
• Kaduna
• Benoue ibaia da Niger ibaiaren ibaiadar nagusia. Ibaiak 1.400 km luze ditu. Adamawako goi-ordokian sortzen da, Kamerun iparraldean, eta gero Nigeriara doa Garoua hirian zehar, Niger ibaian urak isuri aurretik, Lokojan, Abuya hegoaldean. Adamawako sarreran, ubideak haitzarte bat zulatu du labarrean; jarraian, Bouba Njida parke nazionala zeharkatu, eta Garoua eskualdera iristen da. Zati horretako flora gehiago da hegoaldean dauden basoko leku batzuk baino, goi-ordokiko florarekin kontrastean, lautadako zuhaitz- eta flora-sabana bat baita, zuhaitz- eta zuhaixka-izaeraduna. Benueko parke nazionala ezagutzeko geratu da.

• Ibaiadar fosilak

• Azawagh, Azaouagh edo Azawak Niger ibaiaren ibaiadar fosila da, ezkerreko ertzean, eta 1.600 km inguruko luzera du. Arroak 420.000 km² inguruko eremua hartzen du, Air, Ahaggar eta Adrar des Ifoghas barne, Niger eta Maliko mugan. Maliko iparraldeko eremu geografiko bati izena ematen dio, Azawaden.

Niger ibaia eta haren ibaidarrak (200 km baino gehiagoko ibaiadarrak eta nagusiak)^[16][17]

Adarra		Ibaiadarraren izena				Ibai-ahoa	Luzera (km)	Arroa (km²)	Emaria (m³/s)	Zeharkatzen dituen herrialdeak	Herrialdea (ahoa)	Zatia
I	—	Bale ibaia				Niger ibaia	80		31,6	Ginea	Ginea	Goi ibilgua
I	—	Niantan ibaia				Niger ibaia	60		12,1	Ginea
—	D	Mafou ibaia				Niger ibaia	160	4.075	62,3	Ginea
—	D	Niandan ibaia				Niger ibaia	190	12.770	251	Ginea
—	D	Milo ibaia				Niger ibaia	430	13.100	177	Ginea
I	—	Tinkisso ibaia				Niger ibaia	268	18.700	181	Ginea
—	D	Fié ibaia				Niger ibaia	210	4.045	31,7	Ginea Mali	| Mali
—	D	Sankarani ibaia				Niger ibaia	400	34.200	286	Ginea Mali
—	D	Bani ibaia-Bagoe				Niger ibaia	775	101.600	513	Ginea		Barruko ibai-delta
—	—	–	Bagoe ibaia			Niger ibaia	350	33.430	170	Boli Kosta Mali
—	—	–	Banifing ibaia			Niger ibaia				Mali
—	D	Gorouol ibaia				Niger ibaia	465	46.000	9	Burkina Faso Niger	Niger	Erdiko ibilgua
—	D	Dargol ibaia				Niger ibaia	212	7.200	1,1	Burkina Faso Niger
—	D	Sirba ibaia				Niger ibaia	439	39.138	27,2	Burkina Faso Niger
—	D	Goroubi ibaia				Niger ibaia	300	18.000	6	Burkina Faso Niger
—	D	Diamangou ibaia				Niger ibaia
—	D	Tapoa ibaia				Niger ibaia	260	5.500	10,2	Burkina Faso Niger
—	D	Mekrou ibaia				Niger ibaia	410	10.500		Burkina Faso Niger Benin	Benin Niger
I	—	Dallol Bosso ibaia (sasoiko harana)				Niger ibaia	350	556.000	4,4	Niger
—	D	Alibori ibaia				Niger ibaia	408	13.650	55,6	Benin
—	D	Sota ibaia				Niger ibaia	250	15.000	31	Benin
I	—	Dallol Maouri ibaia				Niger ibaia	250	72.551	10,5	Niger	Benin Niger Nigeria
I	—	Sokoto ibaia				Niger ibaia	628	193.000	294,1	Nigeria	Nigeria	Behe ibilgua
—	—	–	Zamfara ibaia			Sokoto ibaia	338	17.477		Nigeria
—	—	–	Gulbin Ka ibaia			Sokoto ibaia	378	10.960		Nigeria
I	—	Malendo ibaia				Niger ibaia	220	9.127	62,9	Nigeria
I	—	Kontagora ibaia				Niger ibaia	150	4.500		Nigeria
—	D	Oli ibaia				Niger ibaia	300	11.200	86,6	Nigeria
—	D	Moshi ibaia				Niger ibaia	232,22	9.400	69,5	Nigeria
I	—	Eku ibaia				Niger ibaia	90	3.230	25,3	Nigeria
—	D	Awuir ibaia				Niger ibaia				Nigeria
I	—	Kaduna ibaia				Niger ibaia	550	65.878	641,5	Nigeria
—	—	–	Mariga ibaia			Kaduna ibaia	207,7		94,3	Nigeria
I	—	Gbako ibaia				Niger ibaia	156	7.540	89,8	Nigeria
I	—	Gurara ibaia				Niger ibaia	570	15.254	183,9	Nigeria
I	—	Benue ibaia				Niger ibaia	1.370	338.385	3.477	Kamerun Nigeria
—	—	–	Katsina-Ala ibaia			Benue ibaia	346	31.100	664	Kamerun Nigeria
—	—	–	Donga ibaia			Benue ibaia	282	20.000	1.800	Nigeria
—	—	–	Taraba ibaia			Benue ibaia	322	20.600	1.791	Nigeria
—	—	–	Gongola ibaia			Benue ibaia	531	56.000	64	Nigeria
—	—	–	Faro ibaia			Benue ibaia	305	29.000	360	Nigeria
—	—	–	Mayo Kébbi ibaia			Benue ibaia	495	21.360	97	Txad Kamerun Nigeria
I	—	Anambra ibaia				Niger ibaia	256	14.014	400,3	Nigeria
—	—	Forcados ibaia (banatzailea)				Gineako golkoa	198			Nigeria
—	—	Nun ibaia (banatzailea)				Gineako golkoa	160			Nigeria

Oihan itzaltsuko ekoeskualdea da, Nigeriako Niger ibaiaren deltan 14.400 kilometro karratu hartzen dituena. Ekoeskualdeak triangelu bat osatzen du, eta erpina Abo hiritik iparraldera dago. Benin ibaiak banatzen du eskualdea Nigeriako lur baxuetako oihanetik, mendebaldean; ekialdean, berriz, Im ibaia da Cross-Nigerreko trantsizio-oihanarekin muga egiten duena. Hegoaldetik, hamar bat kilometroko arteko zabalera duen erdialdeko Afrikako mangladi zerrenda batek bereizten ditu Niger ibai-deltako oihan zingiratsua eta Ozeano Atlantikoa. Kontserbazio-egoera arrisku kritikoan dago. Ez dago babestutako eremurik ekoeskualdean, eta populazioaren hazkundeak, komunikazioen hobekuntzak eta petrolio ustiapenek Niger ibai-deltako oihanak akabatzen ari dira.

• Afrikako geografia

• Datuak: Q3542
• Multimedia: Niger River / Q3542