Buru (lud)

Buru
geb fuka, geb fuk Buru, geb emliar
Ilustracja
Członkowie społeczności w stroju ludowym
Populacja

35 tys.

Miejsce zamieszkania

Indonezja (wyspa Buru)

Język

buru, malajski amboński, indonezyjski

Religia

chrześcijaństwo (protestantyzm), islam, wierzenia tradycyjne

Grupa

ludy austronezyjskie, Molukańczycy, Indonezyjczycy

Pokrewne

Lisela (Buru Północni), Kayeli, Ambelau

Buru – grupa etniczna zamieszkująca wyspę Buru, w archipelagu Moluków we wschodniej Indonezji. Ich populacja wynosi 35 tys. osób[1]. Sami określają się różnymi nazwami: geb fuka – „ludność górska”[2][3], geb fuk Buru – „ludność góry/wyspy Buru”[3], geb emliar – „ludzie ziemi”[1][4].

Posługują się własnym językiem buru[1] z wielkiej rodziny austronezyjskiej[5]. W użyciu są także języki malajski amboński i indonezyjski. Język buru wykazuje znaczne rozdrobnienie dialektalne[5][6]. Wyspa Buru, zwłaszcza w rejonie nadbrzeżnym, zamieszkiwana jest także przez ludność napływową (Galela, Sula[7], Buton, Jawajczycy[8]). W niektórych częściach wyspy ludność Buru stanowi mniejszość i wchodzi w interakcje z różnymi grupami etnicznymi. Na tych obszarach rodzimy język został w dużym stopniu wyparty przez malajski amboński[9].

Mieszkańcy Buru wyznają protestantyzm lub islam w odmianie sunnickiej[1]. Etniczna ludność Buru przeważnie deklaruje przynależność do chrześcijaństwa, a ludność napływowa (m.in. Sula i Buton na wybrzeżach północnym i zachodnim) to w dużej mierze muzułmanie[3]. We wnętrzu wyspy odnotowano obecność wierzeń tradycyjnych[1][10]. Rodzime wierzenia Buru obejmują kulty duchów i przodków[7]. Historycznie islam rozprzestrzeniał się z powodu dominacji Sułtanatu Ternate na Molukach[7]. Niemniej rdzenni mieszkańcy wnętrza wyspy prawie w zupełności oparli się wpływom Ternate[11].

Dzielą się na szereg grup regionalnych i dialektalnych, w tym Wae Sama, Masarete, Rana i Fogi[12]. Północna grupa Lisela jest stosunkowo odrębna pod względem cech językowych[13][14]. Wiele osób z ludu Buru (zwłaszcza Masarete) zamieszkuje również miasto Ambon, Dżakartę, a także Holandię. Ludność Masarete została najsilniej poddana wpływom chrześcijaństwa i edukacji[10]. W środowiskach mieszanych wśród etnicznej ludności Buru przyjął się islam[15]. Muzułmańscy Buru zamieszkują obszar nadbrzeżny, od północnych i wschodnich wybrzeży wyspy, aż po rejon zatoki Namrole na południu[16]. Ludność Buru rzutowała na etnogenezę ludu Kayeli[17][18].

Do tradycyjnych zajęć Buru należą: rolnictwo tropikalne (ryż, proso, maniok, bataty), łowiectwo (dziki, jelenie, kuskusy), hodowla psów i kur. Od XIX do XX w. byli zaangażowani w produkcję olejku kajeputowego i kopry[1]. Istotną rolę odgrywa sago[19]. Podstawę organizacji społecznej w górach tworzy lokalizowany ród patrylinearny (fena), na wybrzeżu – społeczność sąsiedzka (negri)[1]. Funkcjonuje system klanów i egzogamia, czyli zwyczaj zawierania małżeństw poza własnym klanem[7][19]. Małżeństwo ma charakter patrylokalny[7].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Michaił Anatoljewicz Czlenow: Buruancy. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 114. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. [dostęp 2024-07-23]. (ros.).
  2. ↑ Grimes 2000 ↓, s. 76.
  3. ↑ a b c Reuter 2006 ↓, s. 143.
  4. ↑ J.A.F. Schut. Het huwelijk bij de Geb’emliar op Boeroe. „Mededeelingen vanwege het Nederlandsch Zendelinggenootschap”. 62, s. 16–35, 125–140, 197–210, 296–308, 1918. (niderl.). 
  5. ↑ a b M. PaulM.P. Lewis M. PaulM.P., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Buru, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-28]  (ang.).
  6. ↑ Grimes 2000 ↓.
  7. ↑ a b c d e M. J. Melalatoa: Ensiklopedi suku bangsa di Indonesia Jilid A–K. Jakarta: Direktorat Jenderal Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1995, s. 200. OCLC 1027454469. [dostęp 2022-08-03]. (indonez.).
  8. ↑ Grimes i Lesnussa 1995 ↓, s. 623.
  9. ↑ Grimes i Lesnussa 1995 ↓, s. 624.
  10. ↑ a b Grimes 2000 ↓, s. 96.
  11. ↑ Grimes 2000 ↓, s. 75–76.
  12. ↑ Grimes 2000 ↓, s. 93–94.
  13. ↑ Grimes i Lesnussa 1995 ↓, przyp. 1, s. 624.
  14. ↑ Grimes 2000 ↓, s. 91.
  15. ↑ Grimes 2000 ↓, s. 94.
  16. ↑ Grimes 2000 ↓, s. 95.
  17. ↑ Reuter 2006 ↓, s. 144–148.
  18. ↑ Michaił Anatoljewicz Czlenow: Kajieli. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 212. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. [dostęp 2024-07-23]. (ros.).
  19. ↑ a b Grimes 2000 ↓, s. 75.

Bibliografia

  • Charles E. Grimes, Wesly Lesnussa: Buru (Masarete). W: Darrell T. Tryon (red.): Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995, s. 623–636, seria: Trends in Linguistics. Documentation 10. DOI: 10.1515/9783110884012.1.623. ISBN 978-3-11-088401-2. OCLC 868970232. (ang.).
  • Charles E. Grimes: Defining speech communities on Buru Island: a look at both linguistic and non-linguistic factors. W: Charles E. Grimes (red.): Spices from the East: Papers in Languages of Eastern Indonesia. Canberra: Pacific Linguistics. Research School of Pacific and Asian Studies. The Australian National University, 2000, s. 73–103, seria: Pacific Linguistics 503. DOI: 10.15144/PL-503.73. ISBN 978-0-85883-460-6. OCLC 46827844. (ang.).
  • Thomas Reuter: Sharing the Earth, Dividing the Land: Land and Territory in the Austronesian World. Acton: ANU E Press, 2006. ISBN 1-920942-69-6. ISBN 1-920942-70-X. OCLC 224817320. [dostęp 2024-07-23]. (ang.).