Cytadelowcy

Rekonstrukcja umundurowania „cytadelowca” w Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu
Cmentarz i pomnik „cytadelowców” na Cytadeli w Poznaniu

Cytadelowcy – cywilni uczestnicy walk o Fort Winiary (Cytadelę) w Poznaniu w dniach 20/21–23 lutego 1945, walczący razem z jednostkami Armii Czerwonej przeciwko niemieckiej załodze twierdzy w czasie bitwy o Poznań podczas II wojny światowej.

Udział w walkach

Termin bywa używany nieprecyzyjnie, jednak w istocie określa tych, którzy walczyli i ginęli w tych dniach w rejonie poznańskiej Cytadeli. Przymusowy pobór prowadzony był za pośrednictwem komisariatów Milicji Obywatelskiej[potrzebny przypis] z udziałem żołnierzy Armii Czerwonej. Cytadelowców należy traktować jako jednostkę polską współuczestniczącą w zdobywaniu Cytadeli, nie zaś jako pomocniczą Armii Czerwonej. Oddziały polskie, o łącznej liczebności około 2000 osób, podzielono na grupy szturmowe lub pomocnicze (tak zwane saperskie), pod polskim lub radzieckim dowództwem. W walkach zginęło 94 poznaniaków, 300 zostało rannych. Lista polskich uczestników walk znajduje się w książce Feliksa Róg-Mazurka Poznaniacy w walce o Cytadelę.

Bezpośrednią przyczyną sformowania polskich oddziałów był rozkaz Józefa Stalina, w którym nakazał on zdobycie poznańskiej Cytadeli w dniu 23 lutego, to jest w 27. rocznicę powstania Armii Czerwonej. Cel był niewykonalny przy użyciu samych tylko Sowietów, gdyż brakowało podówczas żołnierzy, przetrzebionych wcześniejszymi walkami ulicznymi w mieście, w szczególności zaś nie było do dyspozycji służb inżynieryjno-saperskich[1].

Upamiętnienie

Cytadelowcy Poznańscy są od 23 kwietnia 1961 patronami Szkoły Podstawowej nr 13 w Poznaniu, zlokalizowanej przy alei Niepodległości 32[2]. Ich imieniem, w 2021 roku, nazwany został także stu kilkudziesięcioletni dąb szypułkowy rosnący w Parku Cytadela[3]. Decyzję tę podjęła Rada Miasta Poznania w ramach uchwały ustanawiającej to drzewo pomnikiem przyrody[4]. Walczący upamiętnieni zostali również pomnikiem na Cytadeli, przy cmentarzu Cytadelowców z napisem o treści:

Poznaniakom poległym w walce o wolność miasta przy boku Armii Czerwonej w 1945 roku.

Przypisy

  1. ↑ PiotrP. Bojarski PiotrP., Poznaniacy przeciwko swastyce, Warszawa: Agora, 2015, s. 218-219, ISBN 978-83-268-2268-1, OCLC 924970563 .
  2. ↑ Patroni. Zespół Szkół Mistrzostwa Sportowego nr 2 w Poznaniu. [dostęp 2020-06-07]. (pol.).
  3. ↑ Cytadela: Dąb ma otrzymać nazwę „Cytadelowców Poznańskich” – Radio Emaus [online] [dostęp 2022-01-13]  (pol.).
  4. ↑ Uchwała nr XLIII/763/VIII/2021 Rady Miasta Poznania z dnia 9 marca 2021 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody – dębu szypułkowego o imieniu „Cytadelowców Poznańskich” (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia 17 marca 2021 r. poz. 2357).

Bibliografia

  • Feliks Róg-Mazurek: Poznaniacy w walce o Cytadelę, Wielkopolski Instytut Wydawniczy, 1948.
  • ZbigniewZ. Szumowski ZbigniewZ., Boje o Poznań 1945, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, ISBN 83-210-0578-0, OCLC 749600055 .
  • Wiesław Marian Olszewski: Cmentarze na stokach poznańskiej Cytadeli, Poznań 2008, Wydawnictwo Naukowe UAM, ISBN 978-83-232185-7-9.

Linki zewnętrzne

Zobacz kolekcję cytatów Cytadelowców w Wikicytatach
  • Piotr Bojarski: Trochę żołnierze, trochę niewolnicy. Wyborcza.pl Poznań. [dostęp 2020-06-07]. (pol.).