Dyrektor teatru (KV 486)

Dyrektor teatru (Der Schauspieldirektor, KV 486) – jednoaktowy singspiel z muzyką autorstwa Wolfganga Amadeusa Mozarta oraz librettem w języku niemieckim autorstwa Gottlieba Stephanie.

Pierwotnie został napisany z powodu „cesarskiego rozkazu” cesarza Józefa II, który zaprosił 80 gości na prywatny obiad^[1]. Jest uważany za „parodię próżności śpiewaków”^[1], którzy spierają się o status i płace.

Mozart, który określa utwór jako „komedię z muzyką”^[2], napisał go w ramach swojego udział w konkursie muzycznym, w związku z którym odbyło się prywatne przedstawienie zorganizowane 7 lutego 1786 r. przez Józefa II w Pałacu Schönbrunn w Wiedniu^[3]. W tym konkursie niemiecki singspiel, prezentowany na jednym końcu sali, zmierzył się z konkurującą z nim włoskim dziełem - była to opera buffa Antonio Salieriego, Prima la musica e poi le parole (Najpierw muzyka, potem słowa), która była wówczas przedstawiona na drugim końcu sali^[1]. Po premierze odbyło się pierwszy z trzech publicznych przedstawień, które cztery dni później odbyły się 11 lutego w Theater am Kärntnertor w Wiedniu^[3].

Utwór powstał w bardzo twórczym okresie życia Mozarta, w tym samym czasie, co jego Wesele Figara, którego premiera odbyła się jeszcze w tym samym roku, wraz z trzema koncertami fortepianowymi i „kilkunastoma ważniejszymi utworami”^[1].

Oprócz uwertury w partyturze znajdują się tylko cztery numery wokalne, a treść muzyczną (około 30 minut)^[4] dopełniają charakterystyczne dla swoich czasów mówione dialogi. Jednym z najważniejszych wydarzeń, które Erik Smith opisuje jako bardzo zabawne, jest to, że „każda dama śpiewa o szlachetności swojej sztuki, próbując pokonać rywalkę coraz wyższymi notami”^[1]. Chociaż została ona opisana jako „głupiutka farsa”, wydaje się, że Mozart skorzystał z okazji, aby napisać poważne arie^[2], a zatem „przesłuchanie” Madame Herz obejmuje jej arię „Da schlägt die Abschiedsstunde” („Tam bije godzina wyjazdu”), podczas gdy Mademoiselle Silberklang śpiewa eleganckie rondo „Bester Jüngling” („Droga młodość”).

Impresario Frank (wraz z towarzyszącym mu Buffem) przesłuchuje dwie aktorki do swojej nowej grupy teatralnej. Podczas gdy oboje są zatrudnieni, kłócą się o to, kto otrzyma główną rolę i kto otrzyma najwięcej. Aby zilustrować ich mocne strony, każda z nich śpiewa uderzającą arię na poparcie swojego twierdzenia (Herz: "Da schlägt die Abschiedsstunde", Silberklang: "Bester Jüngling"). Porozumienie zostaje osiągnięte, gdy tenor Vogelsang interweniuje, w przezabawnym trio Juliana Rushtona: „Ich bin die erste Sängerin” ("Jestem primadonną") zostaje uzgodniony kompromis - każdym otrzymuje „duże pensje i rozliczenia gwiazd”^[2]. Utwór kończy kwartet „Jeder Künstler strebt nach Ehre” (Każdy artysta dąży do chwały).

• KarolK. Stromenger KarolK., Iskier przewodnik operowy, Warszawa: Iskry, 1976 . Brak numerów stron w książce
• Smith, Erik (2001). "Der Schauspieldirektor". In Amanda Holden (ed.). The New Penguin Opera Guide. New York: Penguin Putnam. ISBN 0-14-029312-4.
• Rushton, Julian (1998). "Der Schauspieldirektor". In Stanley Sadie (ed.). The New Grove Dictionary of Opera. 4. London: Macmillan. ISBN 0-333-73432-7.

• libretto w oryginale (po niemiecku) [online], Karadar Classical Music [dostęp 2019-02-27] [zarchiwizowane z adresu 2008-07-20] .
• Dyrektor teatru – wyciąg fortepianowy w bibliotece Polona