Fajanse belwederskie

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Talerz z serwisu sułtańskiego. Muzeum Narodowe w Krakowie

Fajanse belwederskie – fajansowe naczynia produkowane w Królewskiej Fabryce Fafrurowej (farfurni) w Belwederze w latach 1770–80.

Początki królewskiej farfurni w Belwederze związane są z próbą uruchomienia przez króla Stanisława Augusta manufaktury porcelany. W tym celu w 1768 zawarł on umowę z pochodzącym z Bawarii baronem Franciszkiem Józefem Schütterem, który miał znać sekret wyrobu porcelany, i wyposażony w królewskie fundusze zobowiązał się do uruchomienia wytwórni. O tym, że na jej siedzibę wybrano Belweder, zdecydowało znalezienie glinki kaolinowej na pobliskim Mokotowie. Próby wytworzenia porcelany przez Schüttera zakończyły się jednak fiaskiem, w związku z czym za radą Augusta Moszyńskiego zdecydowano o podjęciu produkcji fajansu. Pomimo niepowodzenia w wytworzeniu porcelany kierownictwo przedsiębiorstwa, które rozpoczęło działanie w 1770, król powierzył Schütterowi[1].

Fajanse belwederskie nie były najwyższej jakości, ale na wysokim poziomie stała ich dekoracja, obecnie uznawana za jedną z najpiękniejszych w Europie. Inspirowano się fajansami holenderskimi, porcelaną chińską i japońską oraz miśnieńską. Najsłynniejszym dziełem manufaktury jest tzw. serwis sułtański, przesłany w 1777 przez króla sułtanowi Abdülhamidowi, o niezwykle efektownej dekoracji w stylu imari[2][3]. Do najlepszych wyrobów zalicza się również bogato zdobione wazony, z których wiele wykonano na zamówienie króla jako wyposażenie jego rezydencji bądź reprezentacyjne prezenty. Te ekskluzywne naczynia, które przechowały się w prywatnych i publicznych kolekcjach, stanowiły jednak jedynie ułamek produkcji manufaktury, która w samym 1778 wykonała 45 tys. różnych wyrobów, w ogromnej większości zwykłych fajansów użytkowych. Były to m.in. fajanse stołowe, przybory toaletowe, naczynia apteczne, lichtarze czy kałamarze[4].

Pomimo rozwoju produkcji królewska farfurnia pozostała przedsięwzięciem niedochodowym, trudno jej bowiem było konkurować z lepszej jakości fajansami angielskimi. Utrzymywała się ona jedynie dzięki ciągłemu dokładaniu pieniędzy przez króla. W 1779 wytwórni przybyła nowa konkurencja w postaci farfurni założonej na Bielinie przez Bernardiego i Wolffa. W 1780 zaprzestano produkcji, zaś w 1783 manufaktura została ostatecznie zlikwidowana. Pracowników, urządzenia, modele i półfabrykaty królewskiej farfurni przejęła manufaktura Wolffa[5][3][6].

  • Wazon z dekoracją w stylu chinoiserie. Muzeum Warszawy
    Wazon z dekoracją w stylu chinoiserie. Muzeum Warszawy
  • Wazon dekoracyjny. Metropolitan Museum of Art
    Wazon dekoracyjny. Metropolitan Museum of Art
  • Talerz. Muzeum Narodowe w Krakowie
    Talerz. Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Pozłacany cebrzyk. Muzeum Narodowe w Krakowie
    Pozłacany cebrzyk. Muzeum Narodowe w Krakowie

Przypisy

  1. ↑ Mańkowski 1932 ↓, s. 74–77.
  2. ↑ Mańkowski 1932 ↓, s. 78–79, 85.
  3. ↑ a b Gubernat i Zarzecka-Napierała 2022 ↓, s. 113.
  4. ↑ Siwińska 2019 ↓, s. 316–317.
  5. ↑ Mańkowski 1932 ↓, s. 78, 85, 89-90.
  6. ↑ Siwińska 2019 ↓, s. 317.

Bibliografia

  • Agnieszka Gubernat, Magdalena Zarzecka-Napierała: Zarys historii ceramiki. Kraków: Wydawnictwa AGH, 2022. ISBN 978-83-66727-82-3.
  • Tadeusz Mańkowski. Królewska Fabryka Farfurowa w Belwederze. „Sztuki Piękne”. 8 (3), s. 73–90, 1932. (pol.). 
  • Monika Siwińska. Wazon z Królewskiej Fabryki Farfurowej w Belwederze - nowy nabytek do kolekcji ceramiki Muzeum Warszawy. „Almanach Warszawy”. 12, s. 315-319, 2019. ISSN 2449-6650. (pol.).