Gazania
 Gazania nivea | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | astrowce | ||
| Rodzina | astrowate | ||
| Podrodzina | Vernonioideae | ||
| Rodzaj | gazania | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Gazania Gaertn. Fruct. 2: 451. Sep-Dec 1791 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Gazania rigens L.[3] | |||
| |||
| |||
Gazania (Gazania Gaertn.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Należy do niego kilkanaście gatunków roślin pochodzących z Afryki Południowej i tropikalnych obszarów Afryki[4]. Nazwa rodzaju nadana została dla upamiętnienia średniowiecznego uczonego Teodora z Gazy[4].
Odmiany uprawne mieszańcowego pochodzenia określane są zbiorową nazwą gazanii lśniącej G. × splendens[5].
Morfologia
Rośliny jednoroczne i byliny. Liście długie i wąskie, całobrzegie do głęboko klapowanych. U wielu gatunków na górnej stronie są ciemnozielone, na spodniej białosrebrzyste i pokryte kutnerem, u niektórych są obustronnie owłosione. Kwiaty zebrane w koszyczki wyrastające na krótkich szypułach. Mają różne kolory: kremowy, żółty, złoty, różowy, czerwony i wszystkie pośrednie odcienie tych kolorów. W koszyczku na zewnątrz znajdują się kwiaty języczkowe, wewnątrz kwiaty rurkowate. Zazwyczaj kwiaty języczkowe mają na płatkach kontrastujące, barwne paski lub plamy u nasady. Kwitną długo; od wiosny przez całe lato. Ich kwiaty zamykają się przy złej pogodzie.
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny astrowatych (Asteraceae). W obrębie rodziny należy do podplemienia Gorteriinae z plemienia Arctotideae zaliczanego tradycyjnie do podrodziny Cichorioideae[6][7], a od końca drugiej dekady XXI wieku do podrodziny Vernonioideae[8].
- Wykaz gatunków
- Gazania caespitosa Bolus
- Gazania ciliaris DC.
- Gazania heterochaeta DC.
- Gazania jurineifolia DC.
- Gazania krebsiana Less.
- Gazania lanata Magee & Boatwr.
- Gazania leiopoda (DC.) Roessler
- Gazania lichtensteinii Less.
- Gazania linearis (Thunb.) Druce
- Gazania maritima Levyns
- Gazania othonnites Less.
- Gazania pectinata (Thunb.) Hartweg
- Gazania rigens (L.) Gaertn. – gazania sztywna[5]
- Gazania rigida (Burm.f.) Roessler
- Gazania schenckii O.Hoffm.
- Gazania serrata DC.
- Gazania splendidissima Mucina, Magee & Boatwr.
- Gazania tenuifolia Less.
- Gazania thermalis Dinter
Zastosowanie
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, zazwyczaj jednak uprawia się bardziej ozdobne mieszańce różnych gatunków i kultywary[4]. W krajach o ciepłym klimacie są uprawiane w ogrodach jako rośliny rabatowe, w ogrodach skalnych, czasami w pojemnikach na tarasach i werandach. W Polsce ze względu na klimat są uprawiane tylko jako rośliny jednoroczne, zazwyczaj z sadzonek wyprodukowanych przez specjalistów.
Uprawa
Wymagają stanowiska w pełnym słońcu, przepuszczalnego (piaszczystego) podłoża. Ziemia nie powinna być podmokła, jednak w czasie dłuższych upałów wskazane jest ściółkowanie i podlewanie. Rozmnaża się je przez odkład, sadzonki, lub z nasion wysiewanych pod koniec zimy.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-03-10].
- ↑ a b c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 88. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington.
- ↑ B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24]. (ang.).
- ↑ Gazania Gaertn.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-09].
Identyfikatory zewnętrzne:
