Gazelka
| Nanger | |||
| Lataste, 1885[1] | |||
 Gazelka płocha (N. dama) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Podgromada | żyworodne | ||
| Infragromada | |||
| Rząd | parzystokopytne | ||
| Podrząd | przeżuwacze | ||
| Infrarząd | Pecora | ||
| Rodzina | wołowate | ||
| Podrodzina | antylopy | ||
| Plemię | Antilopini | ||
| Rodzaj | gazelka | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Antilope mhorr Bennett, 1833 (= Antilope dama Pallas, 1766) | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Gatunki | |||
| |||
| |||
| |||
Gazelka[5] (Nanger) – rodzaj ssaków kopytnych z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).
Zasięg występowania
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce[6][7][8].
Charakterystyka
Rodzaj ten grupuje duże gazele wyróżniające się wielkością i białym lustrem (ubarwienie sierści na pośladkach). Długość ciała samic 127–153 cm, samców 134–165 cm, długość ogona 27–34 cm, wysokość w kłębie samców samic 75–110 cm, 84–118 cm; długość rogów samic 20–45 cm, samców 20–80 cm; masa ciała samic 38–67 kg, samców 46–81,5 kg[7][9].
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1885 roku francuski zoolog Fernand Lataste w artykule poświęconym dzikim ssakom z obszarów Afryki Północnej opublikowanym na łamach Actes de la Société linnéenne de Bordeaux[1]. Na gatunek typowy Lataste wyznaczył (oznaczenie monotypowe) gazelkę płochą (N. dama).
Etymologia
- Dama: epitet gatunkowy Antilope dama Pallas, 1766; łac. dama, damma ‘daniel, antylopa, kozica’[10]. Gatunek typowy: Gray wymienił cztery gatunki – Antilope dama Pallas, 1766, Gazella mohr J.E. Gray, 1846 (= Antilope dama Pallas, 1766), Antilope ruficollis[c] C.H. Smith, 1827 i Antilope soemmerringii Cretzschmar, 1828 – z których typem nomenklatorycznym jest (absolutna tautonimia) Antilope dama Pallas, 1766.
- Nanger (Nanguer): nanguer, rodzima, senegalska nazwa dla gazelek[11].
- Matschiea: Georg Friedrich Paul Matschie (1862–1926), niemiecki zoolog[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Gazella granti Brooke, 1872.
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące gatunki[13][9][6]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[5] | Podgatunki[7][6][9] | Rozmieszczenie geograficzne[7][6][9] | Podstawowe wymiary[7][9][d] | Status IUCN[14] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | Nanger granti | (Brooke, 1872) | gazelka masajska | gatunek monotypowy | Kenia (od jeziora Elmenteita w kenijskiej części Wielkich Rowów Afrykańskich na południowy wschód do Tsavo West National Park), na południowy zachód do Serengeti (północna Tanzania) | DC: 127–153 cm DO: 27–34 cm MC: 38–81 kg | LC |
 | Nanger notatus | (O. Thomas, 1897) | gatunek monotypowy | na północ od wyżyn Kenii, rozciągających się do etiopskiej części Wielkich Rowów Afrykańskich na północy, bagien Lorian na wschodzie, na zachód do Sudanu Południowego i Ugandy | brak danych | NE | |
 | Nanger petersii | (Günther, 1884) | gatunek monotypowy | wybrzeże Kenii, w kierunku północnym do południowo-wschodniej Somalii | brak danych | NE | |
 | Nanger soemmerringii | (Cretzschmar, 1828) | gazelka pręgogłowa | 2 podgatunki | północny Sudan (na wschód od rzeki Nil Biały), na wschód do Erytrei (włącznie z archipelagiem Dahlak), północna Etiopia, Dżibuti i północna Somalia | DC: około 135 cm DO: około 27 cm MC: brak danych | VU |
 | Nanger dama | (Pallas, 1766) | gazelka płocha | 3 podgatunki | południowe Maroko, wschodnie Mali, południowa Algieria, Niger i Czad; być może w Sudanie na wschód od rzeki Nil, introdukowany do rezerwatu przyrody Saffia (południowe Maroko) | DC: 135–165 cm DO: 28–30 cm MC: 42–74 kg | CR |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony, CR – gatunek krytycznie zagrożony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b F. Lataste. Catalogue provisoire des mammifères apélagiques sauvages de Barbarie. „Actes de la Société linnéenne de Bordeaux”. 39, s. 183, 1885. (fr.).
- ↑ J.E. Gray: Gleanings from the menagerie and aviary at Knowsley Hall. Cz. 2: Hoofed Quadrupeds. Knowsley: Printed for private distribution, 1850, s. 68. (ang.).
- ↑ Knottnerus-Meyer 1907 ↓, s. 57.
- ↑ Knottnerus-Meyer 1907 ↓, s. 58.
- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 179. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 336. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b c d e C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 635–637. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Nanger. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-30]. (ang.).
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 606–607. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 215.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 446.
- ↑ T. Knottnerus-Meyer. Über das Tränenbein der Huftiere. Vergleichend-anatomischer Beitrag zur Systematik der rezenten Ungulata. „Archiv für Naturgeschichte”. 73 (1), s. 57, 1907. (niem.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-01]. (ang.).
- ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-21]. (ang.).
Bibliografia
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- T. Knottnerus-Meyer. Über das Tränenbein der Huftiere. Vergleichend-anatomischer Beitrag zur Systematik der rezenten Ungulata. „Archiv für Naturgeschichte”. 73 (1), s. 1–152, 1907. (niem.).
- Britannica: topic/Nanger
