Jan Pełka

Jan Kanty Jerzy Pełka
1/4 zwycięstw
kapitan pilot kapitan pilot
Data i miejsce urodzenia

2 lutego 1912
Częstochowa

Data i miejsce śmierci

20 lutego 1949
Calera de Barquín

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Lotnictwo Wojska Polskiego
Royal Air Force

Jednostki

dywizjon 303
dywizjon 307

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Polowa Odznaka Pilota
Krzyż Walecznych (od 1941, dwukrotnie) Medal Lotniczy Kawaler Orderu Świętego Sawy (Serbia)

Jan Kanty Jerzy Pełka (ur. 2 lutego 1912 w Częstochowie, zm. 20 lutego 1949 w Calera de Barquín) – kapitan pilot Wojska Polskiego, polski pilot doświadczalny.

Życiorys

Po maturze studiował na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. Podczas studiów wstąpił do Aeroklubu Warszawskiego, gdzie przeszedł przeszkolenie w zakresie pilotażu szybowcowego. W 1936 roku był uczestnikiem badawczej wyprawy szybowcowej w Góry Świętokrzyskie[1]. Podczas wiosennej części wyprawy 1 maja wykonał na szybowcu SG-3 siedmiogodzinny lot żaglowy, a 3 maja wykonał przelot na odległość 110 kilometrów[2]. Podczas zlotu szybowcowego w sierpniu 1936 roku, rozegranego podczas zawodów Gordona Bennetta w Warszawie, zajął trzecie miejsce w konkursie na celność lądowania[3]. Podczas jesiennej części wyprawy, 11 września, wykorzystał korzystne warunki termiczne i wykonał na CW-5 przelot na odległość 150 km[4]. 6 maja 1937 roku został wybrany kierownikiem sekcji szybowcowej Aeroklubu Warszawskiego. W maju i czerwcu 1937 roku na szybowcu Sokół-bis wziął udział w rajdzie propagującym polskie lotnictwo w Rumunii, Bułgarii, Grecji, Jugosławii, Austrii i na Węgrzech zorganizowanym przez Aeroklub Warszawski. Pilotując szybowiec na zmianę z Antonim Majcherczykiem, pokonał trasę o długości 3400 kilometrów[5][6]. Za udział w tym rajdzie rząd jugosłowiański nadał mu order św. Sawy kl. V[7]. W lipcu 1937 roku był członkiem ekipy technicznej obsługującej polską reprezentację podczas XVIII Zawodów Krajowych w Rhön[8]. W sierpniu 1937 roku był członkiem ekipy Aeroklubu Warszawskiego startującej w Krajowych Zawodach Lotniczych, która zdobyła pierwsze miejsce[9]. Również w 1937 roku uzyskał Srebrną Odznakę Szybowcową (nr 600 na świecie). Od 20 do 25 sierpnia 1938 roku uczestniczył, jako członek reprezentacji Aeroklubu Warszawskiego, w VIII Krajowych Zawodach Lotniczych[10]. Studia ukończył w czerwcu 1939 roku z dyplomem inżyniera mechanika, po czym jako konstruktor rozpoczął pracę w Wytwórni Silników nr 1 PZL w Warszawie na Okęciu[11].

Z chwilą wybuchu II wojny światowej został wraz z wytwórnią ewakuowany na wschód, a następnie do Rumunii, skąd przedostał się do Francji. Tam wstąpił do wojska i został przydzielony do Szkoły Podchorążych Armii Polskiej w Coëtquidan. W trybie nadzwyczajnym otrzymał awans do stopnia podporucznika[12][a]. Po upadku Francji ewakuował się drogą morską do Wielkiej Brytanii, gdzie został skierowany do lotnictwa. Otrzymał numer służbowy RAF 793410, a następnie P-1892[13].

Po krótkim przeszkoleniu w Eastchurch otrzymał w lipcu 1940 roku przydział w charakterze mechanika lotniczego do dywizjonu 303 na lotnisku Northolt[12]. Zgłosił się na przeszkolenie w pilotażu i od 2 kwietnia 1941 roku szkolił się w 25 Elementary Flying Training School (EFTS) w Hucknall. Następnie został skierowany do 16 Secondary Flying Training School (SFTS) w Newton. 13 maja 1942 roku zakończył szkolenie i został skierowany na kurs oficerski, który ukończył 19 czerwca. Po jego ukończeniu otrzymał stopień podporucznika i numer służbowy P-1892. Zaraz po tym przydzielono go do 54 Operational Training Unit (OTU) w Charter Hall. Przebywał w niej do 19 września 1942 roku, następnie otrzymał skierowanie do 307. dywizjonu[11].

Od 19 września 1942 do 30 grudnia 1943 roku w trakcie 86 lotów operacyjnych i bojowych wylatał ponad 500 godzin, w tym część w ramach Coastal Command[11]. 14 czerwca 1943 roku wziął udział w ataku na grupę czterech wynurzonych U-Bootów. Pomimo zacięcia broni pokładowej nie przerwał ataku, aby skupić na sobie część ognia broni przeciwlotniczej U-Bootów[14][b]. 19 czerwca 1943 roku wziął udział w grupowym zestrzeleniu wodnopłata patrolowego Blohm & Voss Bv 138, zaliczono mu 1/4 zestrzelenia pewnego[15]. 1 września 1943 roku otrzymał awans na stopień porucznika[16].

30 października 1944 roku otrzymał przydział do Eskadry A w Aircraft and Armament Experimental Establishment (AAEE) w Boscombe Down. Zajmował się badaniem w locie samolotów myśliwskich, do listopada 1946 roku wylatał 260 godzin na 28 typach samolotów. W trakcie służby w AAEE przyczynił się do usunięcia szeregu usterek w samolotach używanych w RAF. 1 stycznia 1946 roku został awansowany do stopnia kapitana[17].

Po demobilizacji w grudniu 1946 roku wyjechał do Argentyny i zatrudnił się w Instituto de Investigaciones Aeronauticas y Espaciales w Córdobie. 20 lutego 1949 roku utonął podczas kąpieli w rzece Calera, został pochowany na cmentarzu polskim koło Córdoby[16].

Na liście Bajana został sklasyfikowany na pozycji 374[18].

Ordery i odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ Nie jest to potwierdzone w innych materiałach
  2. ↑ W kronice dywizjonu 307 odnotowano, że skończyła mu się amunicja. On sam, we wspomnieniach opublikowanych w książce Lwowskie Puchacze, pisał o zacięciu broni pokładowej

Przypisy

  1. ↑ Skrzydlata Polska i 2'1937 ↓, s. 48.
  2. ↑ Skrzydlata Polska i 11'1936 ↓, s. 327.
  3. ↑ Skrzydlata Polska i 11'1936 ↓, s. 284.
  4. ↑ Skrzydlata Polska i 8'1937 ↓, s. 140.
  5. ↑ Skrzydlata Polska i 6'1937 ↓, s. 146.
  6. ↑ Skrzydlata Polska i 7'1937 ↓, s. 153–155.
  7. ↑ Skrzydlata Polska i 11'1937 ↓, s. 277.
  8. ↑ Skrzydlata Polska i 8'1937 ↓, s. 196.
  9. ↑ Skrzydlata Polska i 9'1937 ↓, s. 202.
  10. ↑ Skrzydlata Polska i 8'1938 ↓, s. 214.
  11. ↑ a b c Jędrzejewski 2014 ↓, s. 484.
  12. ↑ a b Płoszajski Cz. 1 1993 ↓, s. 9.
  13. ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 443.
  14. ↑ Damsz 2009 ↓, s. 227–228.
  15. ↑ Kronika 307 Dywizjonu Myśliwców Nocnych, część 5. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego. s. 39. [dostęp 2020-11-07]. (pol.).
  16. ↑ a b Jędrzejewski 2014 ↓, s. 485.
  17. ↑ Płoszajski Cz. 1 1993 ↓, s. 118.
  18. ↑ Lista Bajana. Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej. [dostęp 2020-11-07]. (pol.).
  19. ↑ Pełka Jan Kanty Jerzy. listakrzystka.pl. [dostęp 2020-11-05]. (pol.).
  20. ↑ Płoszajski Cz. 2 1998 ↓, s. 81.

Bibliografia

  • Jerzy Damsz: Lwowskie Puchacze. Wspomnienia lotnika. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2009. ISBN 978-83-240-1151-3. OCLC 833440804.
  • Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
  • Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
  • Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939-1946. Cz. 1. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1993. ISBN 0-9522473-0-5. OCLC 749530918.
  • Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939-1946. Cz. 2. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1998. ISBN 0-9522473-2-1. OCLC 749530912.
  • Wyprawa szybowcowa w Góry Święłokrzyski. „Skrzydlata Polska”. 11/1936, listopad 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • Zlot na zawody Gordon-Bennett. „Skrzydlata Polska”. 11/1936, listopad 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • Z Sekcji Lotniczej Studentów Politechniki Warszawskiej. „Skrzydlata Polska”. 2/1937, luty 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • Kronika ogólna. „Skrzydlata Polska”. 6/1937, czerwiec 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • Akademicki raid bałkański. „Skrzydlata Polska”. 7/1937, lipiec 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • O terenach szybowcowych w Górach Świętokrzyskich. „Skrzydlata Polska”. 8/1937, sierpień 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • Krajowe Zawody Lotnicze 1937. „Skrzydlata Polska”. 9/1937, wrzesień 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • Odznaczenia jugosłowiańskie dla polskich lotników. „Skrzydlata Polska”. 11/1937, listopad 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • VIII. Krajowe Zawody Lotnicze. „Skrzydlata Polska”. 8/1938, sierpień 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.