Kalendarium historii Mongolii
Kalendarium historii Mongolii
Czasy najdawniejsze
- IV w. p.n.e. – na terenach współczesnej Mongolii powstało silne państwo Xiongnu, którego mieszkańcy przez wielu naukowców uważani są za przodków Hunów[1].
- XI w. – władzę nad stepami przejął protomongolski szczep Kitanów[1].
- 1125 – Kitanów podbił tunguski szczep Dżurdżenów, którego sprzymierzeńcem byli Tatarzy[1].
Imperium Mongolskie
- 1206 – Temudżyn został obrany chanem wszystkich Mongołów (Czyngis-chanem). Siły mongolskie podbiły północne Chiny i całą Azję Centralną sprowadzając do swojej stepowej stolicy Karakorum przebogate łupy. Następcy Temudżyna zagarnęli Ruś, dzisiejsze: Afganistan, Iran i Irak, resztę Chin oraz Tybet, tworząc tym samym jedno z największych państw w historii świata – imperium mongolskie[1].
- 1227 – wprowadzenie w imperium papierowego pieniądza, śmierć Temudżyna[2].
- 1229 – Ugedej wybrany Wielkim Chanem[2].
- 1246 – 1248 – panowanie Gujuka[3].
- 1250 – pierwszy kurułtaj, na którym obrano władcą Mongkego[4].
- 1259 – śmierć Mongkego, Wielkim Chanem Kubilaj[4].
- 1261 – podział imperium mongolskiego[1].
- 1368 – Mongołowie tracą władzę w Chinach[1].
Nowożytność
- 1626-1636 – Mongolię Wewnętrzną opanowali Mandżurowie[1].
- druga połowa XVII wieku – Mandżurowie podbijają Mongolię Zewnętrzną. Uzyskała ona status federacji plemion pod protektoratem chińskim[1].
- początek XX wieku – Chiny zaczęły zacieśniać swoją kontrolę nad Mongolią Zewnętrzną i rozpoczęły jej kolonizację[1].
- 1911 – gdy w Chinach wybuchła antycesarska rewolucja. Korzystając z zamętu Mongolia Zewnętrzna ogłosiła przy wsparciu Rosji niepodległość. Utworzono teokratyczny rząd na czele z Bogda Chanem[1].
- 1915 – po rosyjsko-chińskich negocjacjach Mongolia Zewnętrzna została w 1915 na mocy traktatu kiachtańskiego uznana za część Chin, jednak rząd chiński zgodził się na jej autonomię[1].
- 1919 – do Mongolii wkraczają wojska chińskie i obalają Bogda Chana[1].
Mongolska Republika Ludowa
- 1921 – armia antybolszewickich Rosjan pod wodzą von Ungern-Sternberga wraz z nielicznymi oddziałami książąt mongolskich zdobyła stolicę kraju Urgę (obecnie Ułan Bator) i opanowała większość kraju. W lipcu 1921 Armia Czerwona wspomagając rewolucję mongolską zajęła Mongolię Zewnętrzną rozbijając wojska Ungerna i chińskie. Ustanowiony został rząd komunistyczny, jednak zachowano ustrój teokratyczny i władzę Bogda Chana[1].
- 1921-22 – odsunięcie od władzy najbardziej radykalnej części rewolucjonistów[5].
- 1924 – po śmierci Bogda Chana, proklamowano utworzenie Mongolskiej Republiki Ludowej. Umocnienie wpływów radzieckich na sytuację wewnętrzną.
- połowa lat 20. – władzę w państwie obejmują zwolennicy NEP.
- początek lat 30. – przyśpieszenie radykalnych reform gospodarczych w tym kolektywizacji[1].
- 1932 – nieudany bunt wojskowych, ograniczenie reform i odsunięcie od władzy większości ich inicjatorów. Premierem zostaje skonfliktowany ze Związkiem Radzieckim Peldżidijn Genden[6].
- 1934 – nasilenie sporu Gendena i ZSRR. Premier próbował wykorzystać napięcia na linii ZSRR-Japonia na korzyść Mongolii i uwolnienia się spod dominacji radzieckiej[7].
- 1936 – rząd radziecki doprowadził do aresztowania Gendena pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Japonii. Władzę objął Chorlogijn Czojbalsan. Początek czystek dokonywanych przez NKWD na które bardzo niewielki wpływ mieli sami Mongołowie[8].
- 1939 – Mongolię zaatakowały z terytorium Mandżurii wojska japońskie. W ciągu kilku miesięcy połączone siły radziecko-mongolskie pod dowództwem Gieorgija Żukowa pokonały Japończyków.
- 1941 – po inwazji III Rzeszy na ZSRR Mongolia poparła radziecki wysiłek wojenny. W ramach pomocy wysłano do ZSRR pomoc w postaci surowców, zaopatrzenia, żywności czy odzieży wojskowej.
- II wojna światowa – w trakcie wojny miało miejsce zastąpienie alfabetu mongolskiego cyrylicą oraz ostateczna kolektywizacja rolnictwa[9][10].
- 1945 – Mongolia wypowiedziała wojnę Japonii i przyłączyła się do radzieckiego ataku na wojska japońskie w północnych Chinach (operacja kwantuńska). W trakcie kampanii rząd liczył na zjednoczenie wszystkich Mongołów w ramach republiki ludowej. Koniec wojny nie doprowadził jednak do zjednoczenia mongolskich ziem ze względu na zbyt silną pozycję Chin[11].
- połowa lat 40. – rozłam Czojbalsan-Stalin. Konflikt spowodowany był brakiem wsparcia Stalina dla zjednoczeniowych i panmongolskich pomysłów Czojbalsana[12].
- 1952 – władzę obejmuje Jumdżaagijn Cedenbal. Cedenbal potępił niedawne rządy Czojbalsana oraz zakończył okres samoizolacji Mongolii[1].
- 1962 – Mongolia przystępuje do RWPG[1].
- 1984 – władzę obejmuje Dżambyn Batmönch[1].
Czasy współczesne
- 1990 – demokratyzacja państwa. Mongolia stała się republiką parlamentarną i przywrócono wolność religijną oraz własność prywatną[1].
- 1992 – wprowadzono nową konstytucję a ostatnie wojska rosyjskie opuściły kraj[1].
- 2003 – mongolskie wojska biorą udział w inwazji na Irak. W późniejszych latach wezmą udział w operacjach w Afganistanie, Kosowie, Sudanie i innych krajach[13].
- 2008 – stan wyjątkowy, wprowadzony w wyniku zamieszek, które wybuchły wskutek nieprawidłowości w organizacji wyborów parlamentarnych[14].
- 10 marca 2020 – ogłoszono pierwszy przypadek COVID-19 w Mongolii[15].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Mongolia. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-08-11] .
- ↑ a b DanD. Jones DanD., Świt królestw, JakubJ. Jedliński (tłum.), Kraków: Znak Horyzont, 2021, ISBN 978-83-240-8821-8 [dostęp 2024-01-21] (pol.).
- ↑ Güyük, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-01-21] (ang.).
- ↑ a b Christopher PrattCh.P. Atwood Christopher PrattCh.P., Encyclopedia of Mongolia and the Mongol empire, New York, NY : Facts On File, 2004, ISBN 978-0-8160-4671-3 [dostęp 2024-01-21] .
- ↑ Baabar (1999). History of Mongolia. Cambridge: Monsudar Publishing. s. 231. ISBN 978-99929-0-038-3.
- ↑ Becker, Jasper (1992). Lost Country, Mongolia Revealed. London: Hodder and Stoughton. s. 123. ISBN 0-340-55665-X.
- ↑ Baabar, B., History of Mongolia, 1999, ISBN 978-99929-0-038-3, OCLC 515691746. s. 322
- ↑ Baabar, B., History of Mongolia, 1999, ISBN 978-99929-0-038-3, OCLC 515691746. s. 348
- ↑ Economic Gradualism and National Defense, 1932-45. countrystudies.us. [dostęp 2017-08-11]. (ang.).
- ↑ Ginsburgs,, G (1961). "Mongolia's "Socialist" Constitution". Pacific Affairs
- ↑ Sergey Radchenko: Carving up the Steppes: Borders, Territory and Nationalism in Mongolia, 1943-1949. borderstudies.jp. [dostęp 2017-08-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-12)]. (ang.).
- ↑ Kenneth Christie, Robert Cribb, Robert B. Cribb (2002). Historical Injustice and Democratic Transition in Eastern Asia and Northern Europe: Ghosts at the Table of Democracy. Psychology Press. s. 162. ISBN 0-7007-1599-1.
- ↑ Г.Г. Нэргүй Г.Г., Зэвсэгт хүчний 084 дүгээр ангийг Цэргийн гавьяаны одонгоор шагналаа | News.MN, News.MN - Мэдээллийн эх сурвалж, 30 listopada 1 [dostęp 2024-01-21] (mong.).
- ↑ Oyungerel.org THE SHAME OF MONGOLIAN POLICE [online], web.archive.org, 7 czerwca 2019 [dostęp 2024-01-21] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-07] .
- ↑ Mongolia confirms its first coronavirus case in French worker - Reuters [online], web.archive.org, 27 marca 2020 [dostęp 2024-01-21] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-27] .
- p
- d
- e
Kalendaria państw Azji
|