Kościół Witolda

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Švč. Mergelės Marijos Ėmimo į dangų bažnyčia

kościół rektoralny
widok na kościół z przeciwległego brzegu Niemna
Państwo	Litwa
Miejscowość	Kowno
Adres	Aleksoto 3
Wyznanie	katolickie
Kościół	Kościół rzymskokatolicki
Archidiecezja kowieńska	Diecezja
Wspomnienie liturgiczne	15 sierpnia
Historia Data rozpoczęcia budowy I poł. XIV w. Data zakończenia budowy I poł. XIV w., następnie wielokrotnie odbudowywany Data poświęcenia do 1439, ponowna w 1920 Data zamknięcia 1845 Aktualne przeznaczenie czynny kościół Data zniszczenia 1915 Data odbudowy 1919-1933 Data reaktywacji 1920
Dane świątyni Wieża kościelna • liczba wież 1
Położenie na mapie Kowna Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Położenie na mapie Litwy Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
54°53′42,08″N 23°53′11,79″E/54,895022 23,886608
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny^[1] (lit. Švč. Mergelės Marijos Ėmimo į dangų bažnyčia), Kościół Witolda^[2][3] (lit. Vytauto bažnyčia lub Vytauto Didžiojo bažnyčia – kościół Witolda Wielkiego) – rzymskokatolicki kościół rektoralny w Kownie, w dekanacie Kowno I archidiecezji kowieńskiej^[4]. Położony nad brzegiem Niemna, przy ul. Aleksoto^[5].

Nie zachowały się dokumenty potwierdzające fundację kościoła. Jezuita i historyk Wojciech Wijuk Kojałowicz (lit. Albertas Kojalavičius-Vijūkas) oceniał, że świątynia powstała w 1400 r. z inicjatywy wielkiego księcia Witolda^[6]. Według niektórych źródeł było to wotum dziękczynne za ocalenie życia podczas przegranej przez Litwinów bitwy nad Worsklą^[5]. Prawdopodobnie kościół wzniesiony na początku XV w. był budowlą drewnianą, lub też była to budowla murowana, na miejscu której zbudowano następnie kolejną^[6]. Pierwsza pisemna wzmianka o niej pochodzi z 1439 r.^[5]. Według niektórych źródeł powstały w I poł. XV wieku kościół jest jedną z najstarszych murowanych budowli w Kownie^[3]. W 1439 r. świątynią opiekowali się franciszkanie sprowadzeni z Wilna^[6].

Kościół przetrwał bez większych strat trzy wielkie pożary Kowna w latach 1603, 1624 i 1668. Natomiast w 1655 r. został zdewastowany przez wojska rosyjskie, jednak po zakończeniu działań wojennych budowlę szybko odnowiono^[6]. Po raz kolejny świątynia została zdewastowana podczas I wojny północnej. Z kolei w 1812 r., podczas inwazji Napoleona na Rosję, wojska francuskie podążające na wschód najpierw przekształciły kościół w swój magazyn broni, a podczas odwrotu podpaliły go, powodując całkowite zniszczenie budowli^[5]. W 1819 r. gwardian franciszkańskiego klasztoru kowieńskiego Grigalius Golickis przeprowadził odbudowę kościoła, który nakryto nowymi sklepieniami, zmieniono również posadzkę. Klasztor franciszkanów został skasowany w 1845 r. przez władze rosyjskie. Kościół Witolda przez pięć lat pozostawał nieużytkowany, zaś w latach 1850-1853 r. został przebudowany na prawosławną cerkiew św. Mikołaja^[6]. W XIX w. kościół, położony nad brzegiem Niemna, był również kilkakrotnie zalewany przez powodzie^[6].

Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Kowna podczas I wojny światowej kościół został zmieniony w magazyn. W momencie odejścia armii niemieckiej z ziem litewskich kościół był ponownie całkowicie zniszczony^[6].

W 1919 r. kościół Witolda został zwrócony Kościołowi katolickiemu. Rok później jego rektorem został litewski duchowny, pisarz i działacz narodowy Juozas Tumas-Vaižgantas. Pod jego kierunkiem kościół został odbudowany, ponownie wyposażony, a od 1920 r. przywrócony do użytku liturgicznego. Tumas-Vaižgantas pracował nad restauracją świątyni aż do śmierci w 1933 r., następnie jego działania kontynuowali kolejni rektorzy kościoła^[5]. Został też w kościele Witolda pochowany^[7].

W latach 1979–1989 miał miejsce kompleksowy remont i prace badawcze nad historią budynku^[5].