Kustosze Ziemi Świętej
Kustosze Ziemi Świętej – najwyżsi przełożeni Kustodii Ziemi Świętej.
Posiadają tytuł „Gwardiana Świętej Góry Syjon”, w odniesieniu do klasztoru w Wieczerniku na Syjonie, który dzisiaj nie znajduje się w rękach braci mniejszych z Kustodii. Kustosze wciąż dopominają się zwrotu swojej własności, utraconej w 1551 na rzecz muzułmanów[1]. W historii kustosze prawnie byli gwardianami wspólnoty franciszkańskiej na Syjonie, kustoszami (ranga niższa niż prowincjał) oraz, jak to jest i dzisiaj, faktycznymi ministrami prowincjalnymi. Tytuł kustosza jest więc tytułem wynikającym z tradycji, chociaż faktycznie nie zawsze odpowiadał czy odpowiada stanowi prawnemu zgodnie z powszechnie przyjętą w Zakonie Braci Mniejszych nomenklaturą[2].
Pierwszym, który sporządził swego rodzaju listę Kustoszy Ziemi Świętej, był franciszkanin Girolamo Golubovich OFM w dziele Serie cronologica dei reverendissimi superiori di Terra Santa wydanej w Jerozolimie w 1898[3]. Obecny przełożony Kustodii Francesco Patton OFM jest 163. kustoszem. Pierwszych kilkunastu gwardianów na Syjonie i przełożonych Prowincji Zamorskiej nie wlicza się do oficjalnej listy chronologicznej. Nie jest też do tej listy wliczany św. Franciszek z Asyżu, którego Golubovich wymienia jako pierwszego przełożonego misji minorytów w Lewancie. Lista Golubovicha uzupełniona została o dane pochodzące ze Status Descriptivi z 1951 oraz opracowania I Custodi di Terra Santa dal 1937 al 2004 – Appunti di cronaca o. Basilio Talatiniana OFM z 2005[4].
Czasy Królestwa Jerozolimskiego
Pod koniec tego okresu Jerozolima znalazła się w rękach muzułmańskich. Siedzibą kustosza było Akko, a następnie Cypr[5].
Lp. | Imię i nazwisko | Kraj pochodzenia | Lata urzędowania | Uwagi |
---|---|---|---|---|
Św. Franciszek z Asyżu | Italia | 1219 | ustanowienie Prowincji Zamorskiej | |
Eliasz Bombarone[6] | Italia | 1219 | misja w Syrii | |
Łukasz[6] | Italia | ok. 1220 | misja w Syrii | |
Benedykt Sinigardi[7] | Italia | ok. 1221–1247 | błogosławiony | |
Wit z Kortony | Italia | przed 1246 | misja w Syrii | |
Jakub Pannizzari z Parmy | Italia | ok. 1240 | gwardian na Syjonie | |
Henryk z Pizy | Italia | ok. 1247 | gwardian na Syjonie | |
Jakub z Puy | Italia | ok. 1266 | błogosławiony, męczennik | |
Andrzej z Bolonii[8] | Italia | ok. 1270 | prowincjał Ziemi Świętej | |
Bartłomiej ze Sieny[8] | Italia | ok. 1278 | prowincjał Ziemi Świętej | |
Jan z Parmy[8] | Italia | koniec XII w. | Kustosz Ziemi Świętej | |
Mateusz[8] | Italia | 1282 | biskup Famagusty | |
Geleberto[8] | Italia | 1286 | w Akko, Kustosz Ziemi Świętej |
Epoka mameluków
Po upadku Akko w 1291 skończył się okres dominacji krzyżowców w Ziemi Świętej. Władzę przejęli władcy muzułmańscy z Egiptu. Franciszkanie stopniowo starali się utrzymywać obecność w Ziemi Świętej, najpierw jako kapelani na statkach kupieckich, potem w nowych zakładanych przez siebie konwentach. Od 1333 kustosze rezydowali w Jerozolimie na Syjonie, po 1551 w Klasztorze Najświętszego Zbawiciela na Garebie[9].
Lp. | Imię i nazwisko | Kraj pochodzenia | Lata urzędowania | Uwagi |
---|---|---|---|---|
Jordan[8] | Italia | 1306 | prowincjał Ziemi Świętej, na Cyprze | |
Guido[8] | Italia | 1306 | prowincjał Ziemi Świętej, na Cyprze | |
Bonawentura[8] | Italia | 1310 | prowincjał Ziemi Świętej, na Cyprze | |
1. | Roger Guarini[8] | Francja | 1310–1328 oraz 1333–1337 | gwardian na Syjonie |
2. | Giovanni di Stefano | Italia | 1337 | gwardian na Syjonie |
3. | Jakub Norman[10] | 1337 | prowincjał Ziemi Świętej, na Cyprze | |
4. | Bernardyn z Padwy[10] | Italia | 1363-1372 | prowincjał Ziemi Świętej |
5. | Antonio di Giacomo[10] | Italia | 1372 | gwardian na Syjonie |
6. | Mikołaj z Krety | 1376 | ||
7. | Jan | 1382 | ||
8. | Mikołaj z Wenecji[10] | Italia | 1384 | |
9. | Gerardo Calvetti | Italia | 1388-1395 | |
10. | Polo z Wenecji | Italia | 1395 | gwardian na Syjonie |
11. | Nicolò Coronario | 1400 | ||
12. | Nicolò di Pietro | Italia | 1405-1414 | |
13. | Pascutius Davini de Assisio | Italia | 1414-1421 | |
14. | Giacomo di Antonio | Italia | 1421 | |
15. | Giovanni Belloro | Italia | 1424-1430 | |
16. | Luigi z Bolonii | Italia | 1430 | |
17. | Giacomo Delfino | Italia | 1434 | |
18. | Gandolfo Sycylijczyk | Italia | 1438-1446 | |
19. | Baldassare da Santa Maria | Italia | 1446 | |
20. | Antoni z Mugnano | Italia | 1455-1462 | |
21. | Gabriele Mezzavacca z Bolonii | Italia | 1462-1463 | zmarł w 1463 |
22. | Paolo d’Albenga | Italia | 1464-1472(?) | |
23. | Francesco z Piacenzy | Italia | 1467 | |
24. | Andrzej z Parmy[11] | Italia | 1472 | |
25. | Jakub z Aleksandrii[11] | Italia | 1475-1477 | zmarł w 1477 w Egipcie |
26. | Jan Toamcelli[11] | 1478-1481 | ||
27. | Paweł z Canneto[11] | Italia | 1481 | zrezygnował |
28. | Bernardyn z Parmy[11] | Italia | 1484-1487 | |
29. | Francesco z Perugii[11] | Italia | 1487 | zmarł w trakcie |
30. | Bernardino Caimi z Mediolanu[11] | Italia | 1487-1489 | |
31. | Bartłomiej z Piacenzy[11] | Italia | 1489-1493 | |
32. | Francesco Suriano[11] | Italia | 1493-1495 | |
33. | Anioł z Foligno[11] | Italia | 1495-1496 | |
34. | Bartłomiej z Piacenzy[11] | Italia | 1496-1499 | drugi raz |
35. | Antonio Gozze de Regnis | Dalmacja | 1499-1501 | |
36. | Mauro z San Bernardino | Italia | 1501-1504 | |
37. | Luigi z Neapolu | Italia | 1504-1507 | |
38. | Bernardino del Vecchio | Italia | 1507 | zrezygnował |
39. | Francesco Suriano | Italia | 1512-1514 | drugi raz |
40. | Nicolò z Tossignano | Italia | 1514-1517 |
Epoka turecka
W 1517 Palestynę zdobyli Turcy. Rozpoczął się okres naznaczony rywalizacją o miejsca święte pomiędzy franciszkanami jako przedstawicielami Kościoła łacińskiego a Patriarchatem prawosławnym faworyzowanym przez władze tureckie. Grecy byli poddanymi imperium osmańskiego, co sytuowało ich na uprzywilejowanej pozycji. Franciszkanie mogli w niektórych okresach liczyć na wsparcie dyplomacji mocarstw europejskich, takich jak np. Francja. Stopniowo prawosławie zyskało nowego protektora w Imperium Rosyjskim[12].
Lp. | Imię i nazwisko | Kraj pochodzenia | Lata urzędowania | Uwagi |
---|---|---|---|---|
41. | Zenobiusz z Florencji | Italia | 1517-1518 | |
42. | Gabriel | Italia | 1518-1519 | |
43. | Anioł z Ferrary | Italia | 1519-1528 | |
44. | Jan | Italia | 1528 | |
45. | Mario z Messyny | Italia | 1532 | zmarł w trakcie |
46. | Battista z Maceraty | Italia | 1532-1535 | |
47. | Tomasz z Nursji | Italia | 1535-1539 | zmarł w więzieniu w Damaszku |
48. | Dionizy z Sarcognano | Italia | 1541-1543 | |
49. | Feliks z Wenecji | Italia | 1543-1544 | |
50. | Jerzy z Bośni | Bośnia | 1544-1545 | |
51. | Feliks z Wenecji | Italia | 1545-1547 | drugi raz |
52. | Bonaventura Corsetto | Dalmacja | 1547-1551 | |
53. | Bonifacy z Raguzy | Dalmacja | 1551-1559 | |
54. | Antoni z Bergamo | Italia | 1559-1560 | |
55. | Aurelio Griani z Orzinuovi | Italia | 1560-1562 | |
56. | Bonifacy z Raguzy | Dalmacja | 1564-1565 | drugi raz |
57. | Bernardyn z Collestate | Italia | 1565-1566 | |
58. | Girolamo z Fossato | Italia | 1566-1568 | |
59. | Anioł z Portomaurizio | Italia | 1568 | |
60. | Gian-Francesco d’Arsignano | Italia | 1568-1571 | więziony w 1570 |
61. | Antoni z San Angelo | Italia | 1571 | zmarł w trakcie |
62. | Jeremiasz z Brescii | Italia | 1572-1580 | |
63. | Jan z Bergamo | Italia | 1580 | zrezygnował |
64. | Angelo Stella | Italia | 1581-1583 | zmarł w trakcie |
65. | Paolino Olivoli z Pizy | Italia | 1584 | zmarł po czterech dniach |
66. | Akursjusz z Quinzano | Italia | 1584-1586 | |
67. | Gian-Battista z Montegiano | Italia | 1588-1590 | |
68. | Francesco ze Spello | Italia | 1590-1592 | zmarł we Włoszech |
69. | Felice Ranieri z Fratta | Italia | 1593 | zmarł po 15 dniach, pochowany na cmentarzu ormiańskim w Jerozolimie |
70. | Gian-Francesco z Salandry | Italia | 1593-1597 | |
71. | Ewangelista z Gabbiano | Italia | 1597-1600 | |
72. | Francesco Manerba | Italia | 1600-1603 | |
73. | Cesario z Trino | Italia | 1603-1608 | |
74. | Gaudenzio Saibanti z Werony | Italia | 1608-1612 | |
75. | Anioł z Messyny | Italia | 1612-1616 | |
76. | Basilio Basili z Caprarola | Italia | 1616-1619 | |
77. | Francesco Dulcedo | Italia | 1619-1620 | |
78. | Tomaso Obicini da Novara | Italia | 1620-1622 | zrezygnował w trakcie |
79. | Francesco Spinelli | Italia | 1622 | zmarł w trakcie |
80. | Ambroży z Pola | Italia | 1622-1625 | |
81. | Sante z Messyny | Italia | 1625-1628 | |
82. | Diego Campanile | Italia | 1628-1632 | otrzymał Tabor |
83. | Paolo z Lodi | Italia | 1632-1635(?) | |
84. | Francesco da Cattaro | Dalmacja | 1634 | zmarł w trakcie |
85. | Andrea d’Arco | Italia | 1637-? | |
86. | Pietro Verniero z Montepiloso | Italia | 1642-1645 | |
87. | Francesco Merisi z Como | Italia | 1645-1648 | |
88. | Antoni z Gaety | Italia | 1648-1651 | |
89. | Ambroży z Pola | Italia | 1651-1652 | |
90. | Mariano Morone z Maleo | Italia | 1652-1657 | |
91. | Euzebiusz Zerboni z Valles | Italia | 1658-1662 | zmarł w trakcie |
92. | Francesco Maria Rhini z Polizio | Italia | 1664-? | |
93. | Teofilo Testa z Noli | Italia | 1669-1673 | |
94. | Klaudiusz z Lodi | Italia | 1673-1674 | zmarł w drodze do Istambułu |
95. | Tomasz z Caltagirone | Italia | 1675 | |
96. | Giovanni Bonsignori z Legnano | Italia | 1675-1678 | |
97. | Pier-Marino Sormanni z Mediolanu | Italia | 1678-? | |
98. | Pier-Antonio Grassi z Cantù | Italia | 1683-1685 | zmarł w trakcie |
99. | Angelico z Mediolanu | Italia | 1686-1688 | |
100. | Grzegorz z Parghelia | Italia | 1689-1691 | |
101. | Gian-Battista D’Atina | Italia | 1691-1694 | |
102. | Baldassare Caldera z Mediolanu | Italia | 1695-1697 | |
103. | Francesco z Santo Floro | Italia | 1697-1699 | |
104. | Bonawentura z Majori | Italia | 1701-1705(?) | |
105. | Benedykt z Bari | Italia | 1704-1705 | zrezygnował z powodu choroby |
106. | Konstantyn Ultorchi z Mediolanu | Italia | 1705 | zmarł po sześciu miesiącach |
107. | Gaetano Potestà z Palermo | Italia | 1706-1708 | |
108. | Lorenzo Cozza z San Lorenzo | Italia | 1710-1715 | kardynał |
109. | Giuseppe Maria z Perugii | Italia | 1716-1719 | |
110. | Gian-Filippo z Mediolanu | Italia | 1720-1722 | zmarł w trakcie |
111. | Jakub z Lukki | Italia | 1722-1728 | kustosz od 1723 |
112. | Andrzej z Montoro | Italia | 1730-1734 | |
113. | Angelico z Gazolo | Italia | 1735-1740 | |
114. | Paolo z Lurino | Italia | 1740-1743 | |
115. | Jakub z Lukki | Italia | 1743-1744 | zrezygnował |
116. | Dezyderiusz z Casabasciana | Italia | 1744-1750 | |
117. | Prospero Zinelli z Brescii | Italia | 1751-1754 | |
118. | Pius z Mentone | Italia | 1754-1756 | |
119. | Dominik z Wenecji | Italia | 1756-1761 | |
120. | Paolo z Piacenzy | Italia | 1762-1767 | |
121. | Luigi z Bastii | Italia | 1767-1771 | zmarł w trakcie |
122. | Valeriano Bellandi z Prato | Italia | 1773 | |
123. | Gian-Domenico z Levigliano | Italia | 1773-1795 | mandat 14 lat |
124. | Placyd z Rzymu | Italia | 1795-1798 | |
125. | Władysław z Viterbo | Italia | 1798-1801 | zmarł w trakcie |
126. | Zenobio Puccini z Florencji | Italia | 1801-1804 | |
127. | Bonawentura z Noli | Italia | 1805-1808 | |
128. | Giuseppe Maria Pierallini | Italia | 1808-1811 | zmarł w trakcie |
129. | Hieronim z Osimo | Italia | 1815 | zmarł w trakcie |
130. | Salvatore Antonio z Malty | Malta | 1817-1820 | zrezygnował |
131. | Ugolino Cesarini z San Marino | Italia | 1820 | zmarł w trakcie |
132. | Gian-Antonio z Rogliano Corso | Italia | 1822-1824 | zmarł w trakcie |
133. | Tomasz z Montasola | Italia | 1825-1830 | |
134. | Francesco z Grotte di San Lorenzo | Italia | 1831-1834 | zrezygnował w trakcie |
135. | Francesco Saverio | Malta | 1835-? | |
136. | Perpetuo Guasco z Salero | Italia | 1838-1840 | biskup |
137. | Cherubino Maria da Cori | Italia | 1841-1843 | zmarł w trakcie |
138. | Cherubino z Civezza | Italia | 1843-1847 | zrezygnował w trakcie |
139. | Bernardino Trionfetti z Montefranco | Italia | 1847-1856 | generał franciszkanów, biskup |
140. | Bonawentura z Solero | Italia | 1857-1863 | |
141. | Serafino Milani | Italia | 1863-1873 | |
142. | Gaudenzio Bonfigli da Matelica | Italia | 1874-1880 | |
143. | Guido Corbelli z Kortony | Italia | 1880-1886 | |
144. | Aurelio Briante z Buia | Italia | 1886 | zrezygnował w trakcie |
145. | Giacomo Ghezzi z Castelmadama | Italia | 1888-1894 | |
146. | Aurelio Briante z Buia | Italia | 1894-1900 | drugi mandat |
147. | Frediano Giannini | Italia | 1900-1906 | |
148. | Roberto Razzoli | Italia | 1906-1913 | |
149. | Serafino Cimino | Italia | 1914-1918 | |
150. | Ferdinando Diotallevi[13] | Italia | 1918-1925 |
Mandat brytyjski
W czasie mandatu brytyjskiego – lata 1920-1948 – kustosze rezydowali w Jerozolimie[14].
Lp. | Imię i nazwisko | Kraj pochodzenia | Lata urzędowania | Uwagi |
---|---|---|---|---|
151. | Aurelio Marotta | Italia | 1925-1931 | |
152. | Nazzareno Jacopozzi | Italia | 1931-1937 | |
153. | Alberto Gori[15] | Italia | 1937-1949 | łaciński patriarcha Jerozolimy |
Państwo Izrael
Siedzibą kustosza nadal pozostaje Klasztor Najświętszego Zbawiciela w Jerozolimie[16].
Lp. | Imię i nazwisko | Kraj pochodzenia | Lata urzędowania | Uwagi |
---|---|---|---|---|
154. | Giacinto Faccio[17] | Italia | 1950-1955 | |
155. | Angelico Lazzeri[18] | Italia | 1955-1957 | wikariusz generalny |
156. | Alarico Polidori[19] | Italia | 1957-1962 | |
157. | Lino Cappiello[20] | Italia | 1962-1968 | |
158. | Alfonso Calabrese[21] | Italia | 1968-1969 | oficjalnie nie objął urzędu |
159. | Erminio Roncari[22] | Italia | 1969-1974 | |
160. | Maurillio Sacchi[23] | Italia | 1974-1980 | |
161. | Ignazio Mancini[24] | Italia | 1980-1986 | |
162. | Carlo Cecchitelli[25] | Italia | 1986-1992 | |
163. | Giuseppe Nazzaro[26] | Italia | 1992-1998 | arcybiskup w Aleppo |
164. | Giovanni Battistelli[27] | Italia | 1998-2004 | |
165. | Pierbattista Pizzaballa[28] | Italia | 2004-2016 | łaciński patriarcha Jerozolimy |
166. | Francesco Patton[29] | Italia | 2016-nadal |
Przypisy
- ↑ Donato Baldi OFM: W Ojczyźnie Chrystusa. Przewodnik po Ziemi Świętej. Aleksander Kowalski (tłum. i uzupełn.). Wyd. 2. Kraków-Asyż: Franciszkanie, 1993, s. 109.
- ↑ Reguła i konstytucje generalne Zakonu Braci Mniejszych. Wrocław: Wydawnictwo św. Antoniego, 2005, s. 149. ISBN 83-88598-60-0.
- ↑ Girolamo Golubovich OFM: Serie cronologica dei reverendissimi superiori di Terra Santa. Jerozolima: Tipografia del Convento di S. Salvatore, 1898.
- ↑ Basilio Talatinian OFM: I Custodi di Terra Santa dal 1937 al 2004. it.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. (wł.).
- ↑ Paolo Acquistapace: Guida biblica e turistica della Terra Santa. Milano: Istituto Propaganda Libraria, 1992, s. 56–57. (wł.).
- ↑ a b Abraham Sobkowski OFM. Poczet Kustoszy Ziemi Świętej (1). „„Ziemia Święta””. 1 (61) 2010, s. 6. Kraków: Komisariat Ziemi Świętej. ISSN 1233-5738.
- ↑ Abraham Sobkowski OFM. Poczet Kustoszy Ziemi Świętej (2). „„Ziemia Święta””. 2 (62) 2010, s. 6. Kraków: Komisariat Ziemi Świętej. ISSN 1233-5738.
- ↑ a b c d e f g h i Abraham Sobkowski OFM. Poczet Kustoszy Ziemi Świętej (4). „„Ziemia Święta””. 4 (64) 2010, s. 6. Kraków: Komisariat Ziemi Świętej. ISSN 1233-5738.
- ↑ Pierbattista Pizzaballa OFM: Franciszkańska obecność w Ziemi Świętej. Jerozolima: Franciscan Printing Press, 2011, s. 11.
- ↑ a b c d Dariusz Sambora OFM. Poczet Kustoszy Ziemi Świętej (5). „„Ziemia Święta””. 1 (65) 2011, s. 6. Kraków: Komisariat Ziemi Świętej. ISSN 1233-5738.
- ↑ a b c d e f g h i j k Dariusz Sambora OFM. Poczet Kustoszy Ziemi Świętej (8). „„Ziemia Święta””. 4 (68) 2011, s. 6. Kraków: Komisariat Ziemi Świętej. ISSN 1233-5738.
- ↑ Paolo Pieraccini: Gerusalemme, luoghi santi e comunità religiose nella politica internazionale. Bologna: Edizioni Dehoniane, 1996, s. 67-79. ISBN 88-10-40795-4. (wł.).
- ↑ Ferdinando Diotallevi OFM, Daniela Fabrizio: Diario di Terrasanta 1918-1924. Mediolan: Edizioni Biblioteca Francescana, 2002. ISBN 88-7962-096-7.
- ↑ Paolo Pieraccini: Cattolici di Terra Santa (1333-2000). Firenze: Pagnini e Martinelli Editori, 2003, s. 69-86. ISBN 88-8251-162-6. (wł.).
- ↑ Basilio Talatinian OFM: Sua Ecc. Rev.ma Mons. Alberto Gori OFM. it.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-05)]. (wł.).
- ↑ Claudio Baratto OFM: Guida di Terra Santa. Jerozolima-Mediolan: Edizione Custodia di Terra Santa, 1999, s. 41. (wł.).
- ↑ Basilio Talatinian OFM: The Very Reverend Father Giacinto M. Faccio OFM. www.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. (ang.).
- ↑ Basilio Talatinian OFM: Rev.mo padre Angelico Lazzeri OFM. it.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-04)]. (wł.).
- ↑ Basilio Talatinian OFM: Rev.mo padre Alfredo Polidori OFM. it.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. (wł.).
- ↑ Basilio Talatinian OFM: The Very Reverend Father Vincenzo Cappiello OFM. www.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. (ang.).
- ↑ Marco Adinolfi OFM: The Very Rev. Father Alfonso Calabrese OFM. www.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-28)]. (ang.).
- ↑ Basilio Talatinian OFM: Rev.mo padre Erminio Roncari OFM. it.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-28)]. (wł.).
- ↑ Basilio Talatinian OFM: Rev.mo padre Maurillio Sacchi OFM. it.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-05)]. (wł.).
- ↑ Ignazio Mancini. www.edizioniterrasanta.it. [dostęp 2011-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (wł.).
- ↑ Basilio Talatinian OFM: The Very Reverend Father Carlo Cecchitelli OFM. www.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-05)]. (ang.).
- ↑ Basilio Talatinian OFM: Rev.mo padre Giuseppe Nazzaro OFM. it.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. (wł.).
- ↑ Basilio Talatinian OFM: The Very Rev. Father Giovanni Battistelli OFM. it.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-16)]. (ang.).
- ↑ The current Custos. www.custodia.org. [dostęp 2011-12-14]. (ang.).
- ↑ Comunicato della Sala Stampa: Nuovo Custode di Terra Santa. press.vatican.va, 2016-05-20. [dostęp 2016-05-20]. (wł.).
Bibliografia
- Girolamo Golubovich OFM: Serie cronologica dei reverendissimi superiori di Terra Santa. Jerozolima: Tipografia del Convento di S. Salvatore, 1898. (wł.).
- Paolo Pieraccini: Gerusalemme, luoghi santi e comunità religiose nella politica internazionale. Bologna: Edizioni Dehoniane, 1996. ISBN 88-10-40795-4. (wł.).
- Basilio Talatinian OFM: I Custodi di Terra Santa dal 1937 al 2004. Appunti di cronaca. Jerozolima: Franciscan Printing Press, 2005. (wł.).