Ludwik I Czarny

Ludwik I Czarny
Ilustracja
XVII w., zb. Muzeum Palatynatu
Wizerunek herbu
Książę-palatyn Dwóch Mostów
Okres

od 14 lutego 1459
do 1471

Poprzednik

Stefan

Następca

Kacper

Hrabia-palatyn Veldenz
Okres

od 1444
do 19 lipca 1489

Poprzednik

Fryderyk III

Następca

Aleksander Kulawy

Dane biograficzne
Dynastia

Wittelsbachowie

Data i miejsce urodzenia

1424
Simmern Hunsryckie

Data i miejsce śmierci

19 lipca 1489
Meisenheim

Miejsce spoczynku

Kościół zamkowy w Meisenheim

Ojciec

Stefan

Matka

Anna z Veldenz

Rodzeństwo

Anna, Małgorzata, Fryderyk Hunsrycki, Ruprecht, Stefan, Jan

Żona

Joanna z Croÿ
od 20 marca 1454

Dzieci

Małgorzata,
Kacper,
Joanna,
Anna,
Aleksander,
Dawid,
Albrecht,
Katarzyna,
Filip,
Jan,
Elżbieta,
Samson

Multimedia w Wikimedia Commons

Ludwik I Czarny, niem. Ludwig I. der Schwarze (ur. 1424 w Simmern, zm. 19 lipca 1489 w Meisenheim[1]) – hrabia-palatyn Veldenz w 1444–1489, książę-palatyn Dwóch Mostów w 1459–1471, z dynastii Wittelsbachów.

Życiorys

Urodził się jako szóste dziecko i czwarty syn Stefana (1385–1459), księcia-palatyna na Simmern, i Anny (ok. 1390–1439), hrabianki Veldenz. Spośród licznego rodzeństwa znany jest los głównie braci. Starszy Fryderyk zw. Hunsryckim (1417–1480) został później księciem-palatynem w Simmern, Rupreht (1420–1478) biskupem Strasburga, Stefan (1421-1485) kanonikiem w Strasburgu, Moguncji i Kolonii, Spirze i Liège, oraz młodszy Jan (1429-1475) arcybiskupem Moguncji. Spośród sióstr starsza Anna (1413–1455) została wydana za hrabiego Moers Wincentego (zm. 1499), zaś młodsza Małgorzata (1416–1426) nie dożyła wieku dorosłego.[2]

Po śmierci dziadka Fryderyka III (ok. 1365–1444) Ludwik otrzymał hrabstwo Veldenz[3]. Ludwik pozostawał pod kuratelą ojca do osiągnięcia 18. r.ż. w 1453, kiedy to objął pełnię rządów i oddalił Stefana do Meisenheim[3].

W 1455 wystąpił zbrojnie przeciwko Fryderykowi I Zwycięskiemu (1425–1476), próbując zrzucić zwierzchnictwo lenne Palatynatu Reńskiego[4]. Ludwikowi udało się splądrować i spalić opactwo w Eußerthal, po czym w bitwach pod Spirą i Weißenburgiem został zmuszony do odwrotu pod Bergzabern, gdzie się obwarował[1]. Nieudane oblężenie miasta pozwoliło Ludwikowi uzyskać korzystny układ pokojowy, podpisany w 1456 w Wormacji[5]. Zachował hrabstwo, jednak musiał złożyć hołd lenny i przysięgę wierności Fryderykowi[5].[6]

W 1459 odziedziczył po zmarłym Stefanie pośledni tytuł księcia-palatyna Dwóch Mostów. Pozwoliło to Ludwikowi zwiększyć dochody i utrzymać liczniejsze wojska. W 1460 sprzymierzył się z arcybiskupem Moguncji Teodorykiem z Isenburga (1412–1482) i wspólnie z nim uderzył na Fryderyka[5]. Poniósł druzgocącą klęskę w bitwie pod Pfeddersheim, po czym podjął nieudane oblężenie Meisenheim. Ostatecznie został zmuszony w 1471 do zrzeczenia się Palatynatu Dwóch Mostów na rzecz syna Kacpra (1450–1509), którego oddał pod opiekę Fryderyka[1]. W Veldenz panował dozgonnie[7].

Ludwik zmarł w 1489 i został pochowany w książęcej krypcie nowo wybudowanego kościoła zamkowego w Meisenheim[1]. Palatynat Veldenz odziedziczył po nim kolejny syn Aleksander Kulawy (1462–1514)[8].

Swój przydomek zawdzięcza ciemnej cerze i czarnym włosom[1].

Rodzina

20 marca 1454 w Luksemburgu ożenił się z Joanną z Croÿ (ok. 1435–1504), córką Antoniego I Wielkiego (ok. 1402–1475), hrabiego Porcien[3]. Małżeństwo miało dwanaścioro dzieci:

  • Małgorzatę (1456–1527) ⚭ Filip (1450–1509) hrabia Nassau na Idstein w 1480–1509
  • Kacpra (1458–1572) – księcia-palatyna Dwóch Mostów w 1471–1572, ⚭ Amelia Hohenzollern (1461–1481), córka Albrechta III Achillesa (1414–1486), elektora Brandenburgii
  • Joannę (1459–1520) – benedyktynkę w Marienbergu koło Boppardu,
  • Annę (1461–1520) – również benedyktynkę w tym samym klasztorze,
  • Aleksandra zw. Kulawym (1462–1514) – hrabiego-palatyna Veldenz, ⚭ Małgorzata (1480–1522), córka Krafta VI (ok. 1445–1503), hrabiego Hohenlohe na Weikersheim
  • Dawida (1463–1478),
  • Albechta (1464–1513) – kanonika w Kolonii i Strasburgu,
  • Katarzynę (1465–1542) – ksieni klasztoru św. Agnieszki w Trewirze,
  • Filipa (1467–1489) – proboszcza w Kolonii,
  • Jana (1468–1513) – kanonika w Kolonii i Strasburgu,
  • Elżbietę (1469–1500) ⚭ 1492 Jan Ludwik I (1472–1545), hrabia Nassau na Saarbrücken
  • Samsona (1474–1480).
Wywód przodków[9]
Prapradziadkowie palatyn reński

Adolf

(1300–1327)

∞ 1320

Irmengarda z Oettingen

(ok. 1304–1389)

kr. Sycylii

Piotr II

(1304–1342)

∞ 1323

Elżbieta z Karyntii

(1298–1352)

burgrabia Norymbergi

Jan II Nabywca

(ok. 1309–1357)

∞ ok. 1330

Elżbieta z Hennebergu

(1318–ok. 1377)

margrabia Miśni, landgraf Turyngii

Fryderyk II Poważny

(1310–1349)

∞ 1323

Matylda bawarska

(1478–1534)

hr. Veldenz

Henryk II

(ok. 1300–1378)

∞ ok. 1325

Agnieszka z Kreuznach

(ok. 1305–† ?)

hr. Sponheim

Jan III Szlachetny

(ok. 1315−1398)

∞ 1331

Matylda reńska

(1312–1375)

hr. Nassau

Gerlach I

(ok. 1285–1361)

∞ ok. 1307

Agnieszka heska

(ok. 1290–1332)

hr. Saarbrücken

Jan II

(ok. 1310–1381)

∞ 1334

Gizela z Baru

(ok. 1315–ok. 1360)

Pradziadkowie elektor reński

Ruprecht II Twardy

(1325–1398)

∞1345

Beatrycze z Sycylii

(1326–1365)

burgrabia Norymbergi

Fryderyk V

(1333–1398)

∞1350

Elżbieta miśnieńska

(1329–1375)

hr. Veldenz

Henryk III

(ok. 1345–1389)

∞ ok. 1364

Loretta ze Sponheim

(ok. 1347–po 1365)

hr. Nassau

Jan I

(1309–1371)

∞ 1353

Joanna z Saarbrücken

(ok. 1335–1381)

Dziadkowie kr. Niemiec

Ruprecht z Palatynatu

(1352–1410)

∞ 1374

Elżbieta norymberska

(1358–1411)

hr. Veldenz

Fryderyk III

(ok. 1365–1444)

∞ ok. 1389

Małgorzata z Nassau

(ok. 1371–1427)

Rodzice palatyn Simmern, Stefan (1385–1459)

∞ 1410

Anna z Veldenz (ok. 1390–1439)

Ludwik I Czarny (1424–1489), palatyn Dwóch Mostów

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Rödel 1987 ↓, s. 416.
  2. ↑ Wagner 2003 ↓, s. 37–52.
  3. ↑ a b c Grüneisen 1961 ↓, s. 34.
  4. ↑ Herrmann 1977 ↓, s. 344–345.
  5. ↑ a b c Böhn 1969 ↓, s. 83.
  6. ↑ Grüneisen 1961 ↓, s. 34–38.
  7. ↑ Herrmann 1977 ↓, s. 345.
  8. ↑ Grüneisen 1961 ↓, s. 64.
  9. ↑ Wagner 2003 ↓, s. 21–29, 37–52.

Bibliografia

  • Georg Friedrich Böhn. Pfalz-Veldenz und die Trierer Bischofswahl des Jahres 1456. „Archiv für mittelrheinische Kirchengeschichte”. T. 21, s. 83, 1969. Koblenz: Universität Koblenz. ISSN 0066-6432. (niem.). 
  • Henny Grüneisen. Die westlichen Reichsstände in der Auseinandersetzung zwischen dem Reich, Burgund und Frankreich bis 1473. „Rheinische Vierteljahrsblätter”. R. 26, s. 22–77, 1961. Bonn: Universität Bonn. ISSN 0035-4473. (niem.). 
  • Volker Rödel: Ludwig (I.), der Schwarze, von Veldenz. W: Neue Deutsche Biographie. T. 15. Berlin: „Duncker & Humblot”, 1987, s. 416. ISBN 3-428-00196-6. (niem.).
  • Willi Wagner: Die Wittelsbacher der Linie Pfalz-Simmern : Ihre Vorfahren, ihre Familien und ihre Grabdenkmäler. Simmern: „Hunsrücker Geschichtsverein”, 2003. ISBN 978-3-9807919-5-3. (niem.).
  • Hans-Werner Herrmann: Das Hzgtogum Pfalz-Zweibrücken. W: Geschichtliche Landeskunde des Saarlandes. Tenże, Kurt Hoppstädter (red.). T. 2. Saarbrücken: HV, 1977, s. 344–359. ISBN 3-921870-00-3. (niem.).
  • p
  • d
  • e
Hrabiowie Zweibrücken
  • Henryk I (1182–1237)
  • Henryk II (1237–1282)
  • Walram I (1282–1309)
  • Simon (1309–1311)
  • Walram II (1311–1366)
  • Eberhard II (1366–1394)
  • Ruprecht II Wittelsbach (1394–1398)
  • Ruprecht III Wittelsbach (1398–1410)
  • Stefan Wittelsbach (1410–1459)
Książęta Palatynatu-Zweibrücken (1459–1604)
  • Ludwik I Czarny (1459–1489)
  • Kacper Wittelsbach (1489–1490)
  • Aleksander Wittelsbach (1490–1514)
  • Ludwik II Wittelsbach (1514–1532)
  • Wolfgang Wittelsbach (1532–1569)
  • Jan I Wittelsbach (1569–1604)
Książęta Palatynatu-Zweibrücken-Veldenz
  • Jan II Wittelsbach (1604–1635)
  • Fryderyk I Wittelsbach (1635–1661)
Książęta Palatynatu-Zweibrücken-Landsberg
  • Fryderyk Kazimierz Wittelsbach (1604–1645)
  • Fryderyk Ludwik Wittelsbach (1645–1661)
Książęta Palatynatu-Zweibrücken-Kleeburg
Książęta Palatynatu-Zweibrücken (1661–1797)
  • ISNI: 000000007778393X
  • VIAF: 89102348
  • GND: 141057815