Organy w bazylice jeleniogórskiej
Organy w bazylice jeleniogórskiej – 60-głosowe wczesnobarokowe organy piszczałkowe w bazylice św. Erazma i św. Pankracego w Jeleniej Górze. Zbudowane w 1706 przez organmistrza Adama Horatio Caspariniego, przebudowane przez firmę Schlag & Söhne w 1906.
Historia
Projekt i budowę organów rozpoczął niemiecki organmistrz, przez wiele lat pracujący we Włoszech, Eugenio Casparini(inne języki)[1]. Po jego śmierci we wrześniu 1706[2] budowę kontynuował, i w tym samym roku ukończył syn – Adam Horatio Casparini[3]. Instrument miał wówczas 43 głosy[a] rozdzielone między trzy manuały i jedną klawiaturę nożną[4] oraz wczesnobarokowy, wykonany z lipowego drewna, prawie 14-metrowej wysokości prospekt[5]. Prace konserwatorskie i przebudowy prowadzone były przy organach w latach 1749 (po uszkodzeniu uderzeniem pioruna)[4], 1803, 1819[6], 1821 (przebudowa, po której pozostało 40 głosów)[4], 1863, 1878[6], 1906 (gruntowna przebudowa przez firmę Schlag & Söhne do 60 głosów)[4], 1919[6], 1938 (modernizacja przez Carla Berschdorfa z Nysy[7] – wprowadzenie elektropneumatycznej traktury gry i rejestrów[8] oraz nowego kontuaru, w którym organista siedzi bokiem do ołtarza[4]), 1990[6], 2006 (zabiegi konserwatorskie przy prospekcie wykonane przez krakowską konserwator Barbarę Kuczewską)[5] oraz 2008–2009 (konserwacja wykonana przez zakład organmistrzowski Adama Nawrota z Wronek)[7]. W 2016, jedyną zachowaną częścią pierwotnego instrumentu z 1706 był prospekt[8].
Architektura
Organy umieszczone są na drugiej kondygnacji empory pod zachodnią ścianą kościoła[5]. Szeroki na 10 i wysoki na niecałe 14 metrów prospekt zajmuje prawie całą szerokość nawy głównej i sięga sklepienia[4]. Jest monochromatycznie polichromowany w beżowo-kremowej tonacji. Podzielony jest poziomo na cztery kondygnacje oddzielone gierowanymi, profilowanymi gzymsami. Podziałami pionowymi są kanelowane pilastry zwieńczone złoconymi głowicami korynckimi. Piszczałki prospektowe ujęte są w prostokątnych, półkoliście zakończonych, oraz owalnych płycinach, ozdobionych złoconymi kotarami z motywami akantowymi[5]. Prospekt zwieńczony jest figurą patrona muzyki kościelnej – świętego Dawida z harfą[8], a całość ozdabiają snycerskie motywy roślinne i figurki muzykujących aniołów i puttów[4].
Dyspozycja
Dyspozycja stan na 2019[9]:
Manuał I | Manuał II | Manuał III | Pedał |
---|---|---|---|
|
|
|
|
(kolorem czerwonym oznaczono głosy języczkowe) |
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
- ↑ Andrejew 2008c ↓, s. 7.
- ↑ Trębacz 2020 ↓, s. 205.
- ↑ Andrejew 2010 ↓, s. 7.
- ↑ a b c d e f g RomualdR. Witczak RomualdR., Miejski kościół parafialny w Jeleniej Górze, [w:] Cyfrowy Dolny Śląsk [online], Jeleniogórskie Centrum Informacji i Edukacji Regionalnej - Książnica Karkonoska, 2013, s. 2 [dostęp 2023-12-03] (pol.).
- ↑ a b c d Andrejew 2008b ↓, s. 6.
- ↑ a b c d e Andrejew 2008a ↓, s. 7.
- ↑ a b Dębski 2016 ↓, s. 54.
- ↑ a b c TEJO, Piękno i sacrum. O bazylice na kartach książki, [w:] Portal miasta Jeleniej Góry i Kotliny Jeleniogórskiej [online], Highlanders Group, 13 maja 2011 [dostęp 2023-12-12] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-13] (pol.).
- ↑ KrzysztofK. Brzenk KrzysztofK., Jelenia Góra (Bazylika św. Erazma i św. Pankracego), [w:] Musicam Sacram [online], Stowarzyszenie Musicam Sacram, 29 września 2019 [dostęp 2023-12-13] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-13] (pol.).
Bibliografia
- Adolf Andrejew. Renowacja zabytkowych organów w Farze Jeleniogórskiej. „Wspólnota: gazetka parafii p.w. św. św. Erazma i Pankracego w Jeleniej Górze”. 1, s. 7, 2008. Jelenia Góra: Książnica Karkonoska.
- Adolf Andrejew. Organy: przywrócone piękno. „Wspólnota: gazetka parafii p.w. św. św. Erazma i Pankracego w Jeleniej Górze”. 5, s. 6, 8, 2008. Jelenia Góra: Książnica Karkonoska.
- Adolf Andrejew. A. H. Casparini - mistrz barokowej sztuki organowej. „Wspólnota: gazetka parafii p.w. św. św. Erazma i Pankracego w Jeleniej Górze”. 11, s. 7–8, 2008. Jelenia Góra: Książnica Karkonoska.
- Adolf Andrejew. Adam Horacy Casparini [cz. 1]. „Wspólnota: gazetka parafii p.w. św. św. Erazma i Pankracego w Jeleniej Górze”. 3, s. 7, 2010. Jelenia Góra: Książnica Karkonoska.
- Jan Chwałek: Budowa organów: wprowadzenie do inwentaryzacji i dokumentacji zabytkowych organów w Polsce. Cz. 1, Tekst. Maria Charytańska (red.). Warszawa: MKiS, ZMiOZ, 1971.
- Piotr Dębski. Zabytkowe instrumentarium organowe Diecezji Legnickiej. „Musica Ecclesiastica”. 11, s. 47–65, 2016. Legnica: Stowarzyszenie Polskich Muzyków Kościelnych. ISSN 2353-6985.
- Tomasz Trębacz. Perełka ukryta w Przytoku, czyli o organach C.F.F. Buckowa słów kilka. „ADHIBENDA”. 7, s. 203–209, 2020. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”. ISSN 2391-6109.