Pismo orchońskie (od nazwy rzeki Orchon) lub orchońsko-jenisejskie, zwane też runami tureckimi lub kök türk (od jednego z ludów tureckich, Kök Turków Niebieskich Turków), względnie pismem starotureckim – najwcześniejszy alfabet turecki. Pierwsze znane napisy datowane są na VIII wiek n.e. i pochodzą z terenów nad rzeką Orchon gol (północna Mongolia) i dolnego Jeniseju (IX w.). Napisy typu orchońskiego zostały odkryte w 1889 roku przez Nikołaja Jadrincewa. Opublikowane przez Wasilija Radłowa, zostały odszyfrowane przez duńskiego filologa Vilhelma Thomsena w 1893 roku. Uważa się, że alfabet orchoński mógł wywodzić się z pisma sogdyjskiego. Przez krótki czas po rozpadzie wschodniego kaganatu tureckiego, kök türk używany był w kaganacie ujgurskim. W ciągu IX–X w. został zastąpiony alfabetem ujgurskim.
Odmiany
dońska
jenisejska
kubańska (znad rzeki Kubań)
orchońska
tałaska
Inskrypcje
Najbardziej znane pomniki z napisami orchońskimi powstały dla upamiętnienia chanów Niebieskich Turków:
Tonjukuka (~720 n.e.)
Köl-tegina (732 n.e.)
Bilge-kagana (735 n.e.)
Wybrana bibliografia
David Diringer, Alfabet, czyli klucz do dziejów ludzkości, Warszawa 1972
György Kara, Aramaic Scripts for Altaic Languages. In Daniels and *Bright, eds., The World's Writing Systems, 1996.
Kyzlasow I.L, Runiczeskije pis'miennosti jewrazijskich stiepiej, Moskwa 1994