Podgórski cmentarz żydowski nowy w Krakowie

Podgórski cmentarz żydowski
nowy

Państwo

Polska

Miejscowość

Kraków

Adres

ul. Abrahama 3

Typ cmentarza

wyznaniowy

Wyznanie

judaizm

Stan cmentarza

zniszczony

Powierzchnia cmentarza

0,15 ha

Data otwarcia

1932

Data ostatniego pochówku

1942

Zarządca

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie

Położenie na mapie Krakowa

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa małopolskiego

50°01′56″N 19°57′49″E/50,032222 19,963611

Multimedia w Wikimedia Commons

Podgórski cmentarz żydowski nowy, nazwany także cmentarzem Abrahama – kirkut znajdujący się w Krakowie w dzielnicy XIII, w Podgórzu przy ulicy Abrahama 3.

Cmentarz zajmuje powierzchnię kilku hektarów i obecnie nie znajduje się na nim żaden nagrobek^[1].

Historia

W okresie międzywojennym krakowska gmina żydowska borykała się z problemem braku miejsca na podległych jej cmentarzach. W związku z tym w 1932 roku zakupiono obszerny teren pod nowy cmentarz w dzielnicy Podgórze przy ulicy Abrahama 3. Od nazwy ulicy wzięła się tradycyjna nazwa nekropolii.

Wkrótce przystąpiono do budowy monumentalnego, bardzo nowoczesnego na owe czasy, domu przedpogrzebowego, którego projektantem był architekt, Adolf Siódmak. Cmentarz graniczył z inną żydowską nekropolią, na której chowano Żydów, z gminy podgórskiej.

Podczas II wojny światowej cmentarz ulegał stopniowej dewastacji. W 1942 roku na terenie nekropolii założono obóz koncentracyjny KL Plaszow. Praktycznie wszystkie macewy i nagrobki użyto do utwardzenia dróg i na podmurówki baraków.

W domu przedpogrzebowym urządzono stajnie dla koni i bydła oraz chlew. W budynku tym pracownicy krakowskiej Gminy Żydowskiej próbowali ukryć przedmioty liturgiczne z synagog, w tym zabytkowe zwoje Tory. Wraz z przeznaczeniem budynku na cele obozowe zostały odkryte i przejęte przez załogę obozu. Zostały one wywiezione, a część z nich została zniszczona. W 1944 roku budynek został częściowo rozebrany, a centralną kopułą została wysadzona.

Po zakończeniu wojny cmentarz stał opuszczony i stopniowo niszczał. W okresie powojennym rozebrano do fundamentów zachowaną, zachodnią kopulę domu przedpogrzebowego. Niedawno cmentarz został uporządkowany. Obecnie należy do Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie.

Na cmentarzu, w 2005 roku, staraniem wychowanek szkół Bejs Jaakow postawiono upamiętnienie Sary Schenirer. Napis na tablicy, nawiązującej kształtem do macewy, w tłumaczeniu na język polski, brzmi:

TU SPOCZYWA KOBIETA SKROMNA I SPRAWIEDLIWA
PANI SARA SCHENIRER CÓRKA R. BECALELA SCHENIRER
ŻONA RABINA R. ICCHAKA LANDAUA
MATKA W IZRAELU ZAŁOŻYCIELKA SZKOŁY W BET JAAKOW...
PRACOWAŁA DLA BOGA W RADOŚCI
ZAWSZE MIAŁA BOGA PRZED SOBĄ...
ZMARŁA W WIECZÓR SZABATU 26 DNIA PIERWSZEGO MIESIĄCA ADAR 5695
NIECH JEJ DUSZA ZAWIĄZANA BĘDZIE W WĘZŁY ŻYCIA.
MACEWA ODNOWIONA W ROKU 5763

W 2022 przeprowadzona została społeczna akcja oznakowania naturalnymi barwnikami granic cmentarza^[2].

W latach 2023–2024, jako część projektu upamiętnienia KL Plaszow, granice cmentarza zostały oznaczone betonowymi blokami.

Zobacz też

Przypisy

↑ Burchard, pisząc o założonym w 1932 cmentarzu, podaje jego adres jako ul. Jerozolimska, prawdopodobnie myląc go ze starym podgórskim cmentarzem żydowskim leżącym faktycznie przy Jerozolimskiej. Podaje przy tym, iż opisywany kirkut ma powierzchnię 0,15 ha i nie zachował się na nim żaden nagrobek. O starym żydowskim cmentarzu podgórskim Burchard nie wspomina.
↑ Znakowanie granic. krakow.tvp.pl, 2022-10-16. [dostęp 2022-10-16].