Potok Oliwski

Potok Oliwski
Ilustracja
Wodospad w Parku Oliwskim po dawnym młynie VII
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Lokalizacja

Gdańsk

Rzeka
Długość 9,57[1] km
Powierzchnia zlewni

28,7 km²

Średni przepływ

0,291 m³/s

Źródło
Miejsce Złota Karczma
Wysokość

140 m n.p.m.

Współrzędne

54°22′43″N 18°30′30″E/54,378611 18,508333

Ujście
Recypient Zatoka Gdańska
Miejsce

Jelitkowo

Wysokość

0 m n.p.m.

Współrzędne

54°25′30″N 18°36′02″E/54,425000 18,600556

Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, po lewej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na prawo znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons

Potok Oliwski (Radosna Struga) (kaszub. Òlëwskô Strëga) (w dolnym odcinku zwany również „Potokiem Jelitkowskim” bądź „Jelitkowską Strugą”) – jeden z głównych cieków odwadniających obszar Lasów Oliwskich, spływający ze strefy krawędziowej wysoczyzny kaszubskiej znajdującej się na terenie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i uchodzący bezpośrednio do Zatoki Gdańskiej.

Staw na Potoku Oliwskim w Lasach Oliwskich
Jeden z ocalałych, młyn IX w Oliwie
Potok Oliwski w Parku Oliwskim
Ujście Potoku Oliwskiego do Zatoki Gdańskiej w Jelitkowie

Przebieg

Źródła znajdują się na wysokości ok. 140 m n.p.m. w Złotej Karczmie. W początkowym biegu przecina drogę ekspresową S6, i dalej w swym odcinku źródłowym płynie wartkim nurtem poprzez Dolinę Bobrów. Wpływając do Doliny Radości przyjmuje stosunkowo duży lewy dopływ (Potok Zajączkowski, zwany też Dziczym Potokiem[2]) zwiększający w dwójnasób ilość wiedzionej wody.

Dysponując od tego miejsca znaczną ilością wód został w przeszłości zagospodarowany poprzez wykorzystanie energii spadku. Na jego drodze (aż niemal po same ujście) wybudowany został szereg urządzeń, z których najbardziej znane są młyny[3] oraz Kuźnia Wodna w Oliwie.

Potok płynie dalej poprzez Oliwę, zasilając w wodę stawy parkowe, a następnie w kierunku wschodnim aż po swe ujście w Jelitkowie.

Sąsiednie dolinki obsługiwane są przez dopływy potoku. Obszar źródłowy jednego z dopływów (Potok Prochowy) objęty jest ochroną (Rezerwat przyrody Źródliska w Dolinie Ewy), a natomiast dolinka innego potoku (Potok Rynarzewski dl. 3,4 km[4]) zajęta jest przez Gdański Ogród Zoologiczny. Pozostałe imienne dopływy to Potok Bobrowy oraz Potok Czystej Wody[5].

Jest jednolitą częścią wód powierzchniowych Potok Oliwski o typie potok nizinny (PN). Do 2023 miał kod PLRW20001847994, następnie PLRW20000947994[6]. W 2022 jego potencjał ekologiczny oceniono jako słaby, o czym zadecydował stan makrobezkręgowców bentosowych, podczas gdy parametry fizykochemiczne z reguły mieściły się w kryteriach stanu dobrego[7].

Historia

Do 1945 roku dolna część przepływu potoku nosiła nazwę niemiecką Glettkaubach.

Przy Potoku Oliwskim i jego dopływach funkcjonowało w ciągu wieków ponad dwadzieścia młynów[8] i zakładów przemysłowych pracujących dzięki sile wody. Numerowane były pod prąd potoku – od I młyna w Jelitkowie, do XXIV w Dolinie Krzaczastego Młyna[9]. Zespół młynów nad Potokiem Oliwskim w większości został zniszczony przez czas i różne okoliczności (wojny, pożary, brak gospodarza). Dokonane w przeszłości zagospodarowanie całego potoku jest przykładem na wykorzystanie naturalnych możliwości środowiska do rozwoju gospodarczego określonej przestrzeni osiedleńczej. Ten unoszący się w przestrzeni duch miejsca (genius loci) spowodował, iż właśnie w Dolinie Radości w oparciu o wody potoku, założył swoje poletko doświadczalne Instytut Budownictwa Wodnego PAN.

Ostatnimi czasy obserwuje się nasilone parcie miasta dążącego w swej ekspansji do własnego zagospodarowania (zabudowy) tego obszaru. Widomym dowodem tego nacisku jest nadanie obiektowi fizjograficznemu jakim jest Dolina Radości miana osiedla.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Obiekty Administrowane – Potoki i Rowy – Zestawienie potoków. Gdańskie Melioracje. [dostęp 2014-04-30].
  2. ↑ Dariusz Podbereski, Marcin S. Wilga: Wędrówki Przyrodnicze, Trasy wycieczek przyrodniczych. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1995, s. 19. ISBN 83-85843-48-5.
  3. ↑ MŁYNY OLIWSKIE. trojmiasto.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-04)].
  4. ↑ Stan wód powierzchniowych wymienionych wyżej - klasa wód wg Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska 25 listopada 1991 Dz. U. Nr 116 poz. 503: według badań prowadzonych przez WIOŚ w Gdańsku do roku 2003 włącznie ( kl I-wody przydatne do zaopatrzenia ludności, kl II-wody przydatne do urządzania kąpielisk, kl III wody dla potrzeb rolnictwa, non-wody pozaklasowe), Infoeko
  5. ↑ Ważniejsze miejsca i obiekty zabytkowe w Oliwie – Oliwski Potok. Urząd Miejski w Gdańsku. [dostęp 2008-09-02].
  6. ↑ Karta charakterystyki JCWP [pdf], Hydroportal [dostęp 2024-07-26] .
  7. ↑ Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2016-2021 na podstawie monitoringu – tabela [xlsx], Portal Jakości Wód Powierzchniowych GIOŚ [dostęp 2024-07-26] .
  8. ↑ Młyny wodne Potoku Oliwskiego i jego odnóg. trojmiasto.pl, 19 marca 2009. [dostęp 2009-03-19].
  9. ↑ Andrzej Januszajtis: Młyn V (Czachowskiego) – al. Grunwaldzka 533. staraoliwa.pl. [dostęp 2014-04-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-26)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

  • Obszar źródliskowy (powyżej widocznego wiaduktu w lewo) na zdjęciach satelitarnych w serwisie maps.google.com
  • Potok Oliwski w Gedanopedii