Przylepka okopcona
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | grzyby | ||
Typ | workowce | ||
Klasa | miseczniaki | ||
Rząd | misecznicowce | ||
Rodzina | Parmeliaceae | ||
Rodzaj | Melanelixia | ||
Gatunek | przylepka okopcona | ||
Nazwa systematyczna | |||
Melanelixia fuliginosa (Fr. ex Duby) O. Blanco, A. Crespo, Divakar, Essl., D. Hawksw. & Lumbsch Mycol. Res. 108(8): 881 (2004) | |||
|
Przylepka okopcona, tarczownica okopcona (Melanelixia fuliginosa (Fr. ex Duby) O. Blanco, A. Crespo, Divakar, Essl., D. Hawksw. & Lumbsch) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na symbiozę z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Melanelixia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisali w 1830 r. Elias Fries i Jean Étienne Duby jako odmianę jednego z gatunków tarczownic (Parmelia olivacea ? fuliginosa), później zaliczany był w randze form, odmian, podgatunków, lub gatunków do rodzajów Parmelia, Melanelia lub Imbricaria, a w 2004 r. przez grupę badaczy przeniesiony został do nowo utworzonego rodzaju Melanelixia[1].
Niektóre synonimy nazwy naukowej[3]:
- Imbricaria fuliginosa (Fr. ex Duby) Arnold 1870
- Melanelia fuliginosa (Fr. ex Duby) Essl. 1987
- Melanelia fuliginosa (Fr. ex Duby) Essl. 1987, subsp. fuliginosa
- Melanelia glabratula subsp. fuliginosa (Fr. ex Duby) P.M. McCarthy & M.E. Mitch 1988
- Parmelia fuliginosa (Fr. ex Duby) Nyl. 1868
- Parmelia glabratula subsp. fuliginosa (Fr. ex Duby) J.R. Laundon 1965
- Parmelia laetevirens (Flot.) F. Rosend. 1907
- Parmelia olivacea ? fuliginosa Fr. ex Duby 1830
Nazwa polska według W. Fałtynowicza[2]. Jest niespójna z nazwą naukową, gdyż obecnie gatunek ten nie jest zaliczany ani do rodzaju Melanelia (przylepka), ani Parmelia (tarczownica), lecz do rodzaju Melanelixia niemającego polskiej nazwy[1].
Morfologia
Tworzy listkowatą plechę, która do podłoża jest luźno przyrośnięta, jedynie na obrzeżach podnosząca się. Pojedyncza plecha osiąga średnicę do 5, wyjątkowo do 8 cm i zbudowana jest z poszerzonych na końcach, zaokrąglonych i łatkowato podzielonych płatów. Płaskie i cienkie odcinki tej plechy o szerokości 2–5 mm przylegają, lub nieznacznie zachodzą na siebie. Powierzchnia górna jest nieco błyszcząca, oliwkowo-zielona, oliwkowa, brunatna lub ciemnobrunatna, czasami niemal czarna. Pseudocyfelli brak. Występują natomiast izydia o igiełkowatym lub wałeczkowatym kształcie, szczególnie licznie w środkowej części plechy. Są pojedyncze, lub słabo rozgałęzione, mają długość 0,8–1 mm i grubość 0,05-0,1 (0,5) mm. Dolna powierzchnia plechy jest błyszcząca, na środku niemal czarna, a na obwodzie brunatna. Występują na niej liczne chwytniki[4][5].
Reakcje barwne: kora K, C, KC-, P -, HNO3-, rdzeń K- (lub K + czasami na fioletowo), C + czerwony[4].
Owocniki w postaci apotecjów występują rzadko. Mają średnicę 1–3 mm, ciemnobrunatne tarczki i trwały i dość gruby brzeżek plechowy. W jednym worku powstaje 8 grubościennych askospor[5]. Są elipsoidalne do szeroko jajowatych i mają rozmiary 10-14 × 5,5-9,5 μm. Zanurzone w plesze pyknidia występują rzadko. Powstają w nich pykniospory o rozmiarach, 6-7,5 × 1 μm[4].
Występowanie i siedlisko
Występuje w Ameryce Północnej i Europie[6]. W Polsce jest pospolity na obszarze całego kraju. W latach 2004–2014 podlegał ścisłej ochronie gatunkowej[5], od października 2014 r. nie należy już do gatunków chronionych.
Rośnie na korze drzew, głównie liściastych, dużo rzadziej na skałach[2].
Gatunki podobne
Jest kilka podobnych gatunków, najbardziej przylepka brodawkowata (Melanelia subargentifera), która na górnej powierzchni również ma izydia, ale przeważnie nierozgałęzione, towarzyszą im urwistki i ma plechę mniejszą i o wiele mniej błyszczącą. Odróżniają ją też reakcje barwne: u Melanelixia fuliginosa rdzeń C+, u Melanelia subargemtifera C-[4].
Przypisy
- ↑ a b c d Index Fungorum. [dostęp 2015-02-22]. (ang.).
- ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-02-12]. (ang.).
- ↑ a b c d Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-02-26].
- ↑ a b c Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-02-08].