Rezerwat przyrody Vysoký vodopád

Rezerwat przyrody Vysoký vodopád

Přírodní rezervace Vysoký vodopád

kod: 945
Tablica informacyjna w rezerwacie przyrody Vysoký vodopád (2020 rok)
rezerwat leśny
Państwo	Czechy
Położenie	Bělá pod Pradědem
Mezoregion	Wysoki Jesionik (cz. Hrubý Jeseník)
Data utworzenia	24 sierpnia 1982
Akt prawny	PR Vysoký vodopád (výpis z rezervační knihy)
Powierzchnia	141,41 ha
Powierzchnia otuliny	26,00 ha
Położenie na mapie Czech Rezerwat przyrody Vysoký vodopád
50°06′51″N 17°12′13″E/50,114167 17,203611
Multimedia w Wikimedia Commons

Rezerwat przyrody Vysoký vodopád (cz. Přírodní rezervace Vysoký vodopád; popularna nazwa pol. Rezerwat przyrody Wysoki Wodospad) – rezerwat przyrody, znajdujący się w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Śląsku, w pobliżu osady Bělá, w powiecie Jesionik (cz. Okres Jeseník), położony blisko płynącego potoku Studený potok (1)^[a][1][2].

Rezerwat znajduje się w obrębie wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt, położony w części (mikroregionie) Wysokiego Jesionika o nazwie Masyw Pradziada (cz. Pradědská hornatina)^[1]. Rezerwat przyrody Vysoký vodopád położony jest na wysokościach (855–1208) m n.p.m.^[3] i obejmuje pięć części pobliskich stoków: północny stok góry Velký Jezerník, północno-wschodni stok góry Malý Jezerník, północno-zachodni stok góry Malý Děd, wschodni stok góry Malý Klín oraz zachodni stok Nad Vodopádem, o łącznej powierzchni 141,41 ha^[3] (wraz ze strefą otuliny ochronnej 26,00 ha)^[4][1][5]. Jest położony w odległości około 3 km na północny zachód od szczytu góry Pradziad i około 700 m na północ od szczytu góry Velký Jezerník^[1]. Rezerwat został utworzony 24 sierpnia 1982 roku^[3], w celu ochrony: naturalnego boru świerkowego (mającego miejscowo charakter puszczy pierwotnej), drzewostanu mieszanego świerkowo-bukowego, znajdującej się w nim flory i fauny oraz cennego ekosystemu wodospadu o nazwie Vysoký vodopád^[6][7][8]. Warto dodać, że jest to największy wodospad w Wysokim Jesioniku^[8].

Przez rezerwat płynie potok Studeny potok (1)^[a][2], mający bystry nurt, tworzący liczne kaskady i wiry, z wodospadem Vysoký vodopád^[9][8]. W korycie potoku, pod jego spadem znajdują się ciekawe formy erozyjne oraz wilgotne skały porośnięte mchami i paprociami^[8]. Początkowo wodospad miał 45 m wysokości, od 1880 roku w wyniku degradacji hydrologicznej ma 28 m wysokości^[8]. Woda spada z wysokości około 1018 m n.p.m. na wysokość około 990 m n.p.m. Wodospad ma zasadnicze dwa progi: pierwszy na wysokości około 5 m od górnego progu, o wolnym spadzie strumienia (główna struga nie dotyka skał) i drugi o wysokości około 20 m, o nachyleniu strumienia około 75°^[10]. Blisko wodospadu na stoku Nad Vodopádem, na wysokości około 1040 m n.p.m., w odległości około 1300 m na północ od szczytu góry Velký Jezerník znajduje się skalisko o nazwie Sokolí skála (2)^[b][1].

26 maja 2016 roku powstał plan zarządu i ochrony rezerwatu sporządzony przez Służbę Ochrony Przyrody Republiki Czeskiej (cz. Agentura ochrany přírody a krajiny České republiki) na lata 2017–2026^[11] .

Z większych roślin w rezerwacie stwierdzono występowanie m.in.: świerku pospolitego (łac. Picea abies), buku zwyczajnego (Fagus silvatica), jarząba pospolitego (Sorbus aucuparia) czy wierzby śląskiej (Salix silesiaca), z mniejszych m.in.: podbiałka alpejskiego (Homogine alpina), liczydła górskiego (Streptopus amplexifolius), siódmaczka leśnego (Trientalis europea), szczawika zajęczego (Oxalis acetosella), trzcinnika owłosionego (Calamagrostis villosa), tojadu mocnego (Aconitum callibotryon), podrzenia żebrowca (Blechnum spicant), widłaka jałowcowatego (Lycopodium annoticum)^[12], borówki czarnej (Vaccinium myrtillus), kosmatki olbrzymiej (Luzula sylvatica), śmiałka pogiętego (Avenella flexuosa), trzcinnika leśnego (Calamagrostis arundinacea), miłosny górskiej (Adenostyles alliariae), modrzyka górskiego (Cecerbita alpina), omiegu górskiego (Doronicum austriacum), tojadu sudeckiego (Aconitum plicatum), tojadu dzióbatego (Aconitum variegatum), ostróżki wyniosłej (Delphinium elatum), fiołka dwukwiatowego (Viola biflora), parzydła leśnego (Aruncus dioicus), narecznicy górskiej (Dryopteris expansa), widłaka goździstego (Lycopodium clavatum), gruszyczki mniejszej (Pyrola minor), jaskra platanolistnego (Ranunculus platanifolius), porzeczki skalnej (Ribes petraeum) czy przetacznika górskiego (Veronica montana)^[13]. W 1999 roku przeprowadzono briologiczną inwentaryzację obszaru rezerwatu, stwierdzając występowanie m.in. mchów np. bezlistu okrywowego (Buxbaumia viridis)^[14].

Rezerwat jest miejscem gniazdowania wielu gatunków zwierząt m.in. ptaków: kruka zwyczajnego (Corvus corax), dzięcioła dużego (Dendrocopos major), paszkota (Turdus viscivorus), płochacza pokrzywnicy (Prunella modularis), orzechówki zwyczajnej (Nucifraga caryocatactes)^[12] czy dzięcioła trójpalczastego (Picoides tridactylus)^[15] jak również jest historycznym gniazdowiskiem sokoła wędrownego (Falco peregrinus)^[12]. Obszar rezerwatu jest miejscem nielicznego w Wysokim Jesioniku występowania rysia (Lynx lynx) (podczas obserwacji w 2005 roku widziano tylko jedną parę tego gatunku)^[16]. W rezerwacie występują ponadto m.in. liczne owady np. biegacz gruzełkowaty (Carabus variolosus)^[15].

Przez rezerwat nie wytyczono żadnej ścieżki dydaktycznej^[1]. Na obszarze rezerwatu znajduje się skrzyżowanie turystyczne o nazwie Nad Vysokým vodopádem, z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 1125 m oraz przystanek turystyczny o nazwie Vysoký vodopád, z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 1007 m^[1].

Klub Czeskich Turystów (cz. Klub Českých Turistů) wytyczył w obrębie rezerwatu jeden szlak turystyczny na trasie^[1]:

Bělá pod Pradědem – góra Nad Borovým – góra Zaječí hora – góra Ztracený vrch – góra Lysý vrch – szczyt Klanke – góra Velký Klín – rezerwat przyrody Vysoký vodopád – wodospad Vysoký vodopád – góra Malý Děd – schronisko Švýcárna – dolina potoku Środkowa Opawa – Vidly – Bílý Potok – Hutě

Na obszarze rezerwatu wyznaczono również jeden szlak rowerowy na trasie^[1]:

Videlské sedlo – rezerwat przyrody Vysoký vodopád – góra Malý Děd – góra Velký Jezerník – góra Velký Klín – Jeřáb – góra Velký Klínovec – Červenohorské sedlo^[17]

W okresach ośnieżenia wzdłuż szlaku rowerowego przebiega trasa narciarstwa biegowego^[18]:

Videlské sedlo – rezerwat przyrody Vysoký vodopád – góra Malý Děd – góra Velký Jezerník – góra Velký Klín – Jeřáb – góra Velký Klínovec – Červenohorské sedlo

• Rezerwat przyrody w Czechach

• PiotrP. Banaszkiewicz PiotrP., JerzyJ. Parzewski JerzyJ., Jesioniki, Góry Opawskie. Mapa turystyczna: skala 1:50 000, wyd. 1, Kraków: Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2019, ISBN 978-83-7605-941-9, OCLC 1150586280  (pol. • cz.). Brak numerów stron w książce
• WaldemarW. Brygier WaldemarW. i inni, Jesioniki. Pradziad, Jeseník: skala 1:40 000, wyd. 4, Wrocław: Studio Plan, 2017, ISBN 978-83-65689-75-7, OCLC 1036547484  (pol. • cz.). Brak numerów stron w książce
• Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky jih. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000, wyd. 1, Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010 (Eurocart), ISBN 978-80-87380-18-5, OCLC 865043859  (cz.).
• Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky sever. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000, wyd. 1, Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010 (Eurocart), ISBN 978-80-87380-17-8, OCLC 865043841  (cz.). Brak numerów stron w książce
• Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech), [w:] Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [online], ags.cuzk.cz  (cz.).
• Historie jesenické přírody. (PDF), jeseniky.ochranaprirody.cz [zarchiwizowane 2021-11-13]  (cz.).
• Hnutí DUHA a přátelé Jeseníků: Analýza vlivu lesního hospodaření na lesní ekosystémy v CHKO Jeseníky. (PDF). hnutiduha.cz, 2002-03. (cz.).
• Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa 1:40 000, Zádveřice: SHOCart, 2018, ISBN 978-80-7224-736-3, OCLC 1103831608  (cz.).
• Plán péče o CHKO JESENÍKY na období 2024–2033. (PDF), [w:] Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky [online], mzp.cz [zarchiwizowane z adresu 2024-05-23]  (cz.).
• Plán péče o přírodní rezervaci Vysoký vodopád na období 2017–2026. (PDF), [w:] Agentura ochrany přírody a krajiny České republiki [online], drusop.nature.cz [zarchiwizowane z adresu 2023-03-17]  (cz.).
• Przegląd Rezerwatów przyrody. Rezerwat przyrody Wysoki Wodospad. (PDF), powiat.nysa.pl, s. 128 [zarchiwizowane 2019-12-31]  (pol. • cz. • niem.).
• Wysoki Jesionik (mapa turystyczna) 1:192 000 [online], pl.mapy.cz  (cz. • pol.).