Robaczyn

Robaczyn

wieś
Brama cmentarna z 1789 roku
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kościański
Gmina	Śmigiel
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-030[2]
Tablice rejestracyjne	PKS
SIMC	0376700
Położenie na mapie gminy Śmigiel Robaczyn
Położenie na mapie Polski Robaczyn
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Robaczyn
Położenie na mapie powiatu kościańskiego Robaczyn
51°59′28″N 16°33′51″E/51,991111 16,564167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Robaczyn (pol. hist. Mały i Duży Robaczyn^[3]) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Śmigiel.

Przez wieś przebiega linia Śmigielskiej Kolei Dojazdowej ze Starego Bojanowa przez Śmigiel do Wielichowa (znajduje się tutaj przystanek osobowy Robaczyn) oraz żółty pieszy szlak turystyczny w lasy śmigielskie. Okolice wsi nadają się do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej z uwagi na pofałdowany krajobraz, mieszane lasy i sieć dróg bitych.

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od połowy XIV wieku. W latach 1448-1451 była notowana była jako dwie wsie „Robaczyno Wielkie” oraz „Robaczyno Małe”. Wymieniona w łacińskim dokumencie z 1393, w którym odnotowano odmiejscowe nazwisko „Robaczinszky”. Z 1394 pochodzi zapis nazwy wsi „Robaczino”, 1397 „Robaczyno”, 1422 „Hobaczino”, 1448 „Maius Robaczino”, 1448 „Minor Robaczyno”, 1500 „Minor Robaczino”, 1588 „Maius et Minus Robaczino”^[3].

Tereny, na których leży wieś być może były zasiedlone wcześniej niż zachowane o niej archiwalne zapisy. Początkowo wieś należała do Opola przemęckiego z siedzibą w Przemęcie, które było reliktem opola przedpaństwowej wspólnoty rodowo-terytorialnej, które w późniejszym okresie stało się administracyjnym podokręgiem kasztelanii. W 1397 jako świadkowie wymienieni zostali „Polni z Robaczyna”. W 1401 odnotowano, że ludzie z Robaczyna nie stawili się na zebranie opolne odbywające się w okolicy Wilkowa należącego do kasztelana radzimskiego Jaroty. W 1417 miejscowość odnotowana została jako wieś należąca do opola przemęckiego. Archeolodzy odkryli we wsi grodzisko stożkowate o podstawie 20 na 23 metrów, otoczone z 3 stron fosą, które położone jest na północ od strumienia, w centrum wsi, oraz datowane na okres XIV/XV-XVI wiek^[3].

Miejscowość pierwotnie znajdowała się w Wielkopolsce i była własnością szlachecką, należącą do szlachty Ramszów wywodzącej się z Oppeln ( obecnie dzielnica Löbau) na Górnych Łużycach, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko Robaczyńskich, a także innych Robaczyńskich, Krzyżanowskich oraz Czackich z Czacza herbu Świnka. Na przełomie XIV i XV wieku wieś w części należała do Ramszów Robaczyńskich wywodzących się od Niklasza Ramsza Robaczyńskiego, którzy notowani są jako własciciele do XVII wieku. Czaccy natomiast po raz pierwsi wystąpili jako posiadacze Robaczyna Małego w 1487 kiedy to stali się właścicielami części wsi należącej wcześniej do Krzyżanowskich. W 1448 wieś znajdowała się w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1510 należała do parafii Śmigiel^[3].

W latach 1393-1404 odnotowany został Andrzej I Robaczyński przy okazji sporów sądowych z Piotrem Seberlichem z Piotrowa. W 1393 sprawa dotyczyła „gwałtu”, (czyli aktu przemocy, a nie seksualnego gwałtu), dokonanego przez Piotra na ławniku sądowym. Andrzej Ramsz Robaczyński wymieniony został kilkukrotnie także w procesach majątkowych na przełomie XIV i XV wieku. W 1397 przegrał proces o 106 grzywien z Chełkowa i Robaczyna, lecz w następnych sprawach sądowych, które odbyły się w 1398 i 1400 odparł roszczenia Katarzyny i jej męża do tej sumy. W 1410 Machna Robaczyńska, wdowa po Andrzeju, została zobowiązana do zapłaty Stanisławowi plebanowi w Koszanowie zaległe meszne z jednego łana znajdującego się w Robaczynie^[3].

W 1510 w miejscowość odnotowano dwa łany osiadłe oraz dwa opuszczone, dwóch dziedziców i folwarki. W 1530 miał miejsce pobór z dwóch łanów oraz młyna wodnego stojącego na rzece t.zw. „korzecznika”. W 1563 pobrano podatki od 2,5 łana oraz od jednego koła korzecznego. W 1566 płatnikiem podatków ze wsi był Wojciech Robaczyński syn Jakuba, który zapłacił pobór od posiadanej części wsi: 2,5 łana, trzech zagrodników, jednego koła w młynie korzecznym oraz od wiatraka dorocznego. W 1581 pobrano podatki od 2 łanów, połowy łana opuszczonego, 5 zagrodników, dwóch ratajów, najemnych robotników zajmujących się orką dwoma pługami, owczarza wypasającego 30 owiec, a także od dwóch młynów wodnych: walnika o jednym kole oraz korzecznika o jednym kole^[3].

Do czasu rozbiorów leżała w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Robaczyn należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kosten rejencji poznańskiej^[4]. Robaczyn należał do okręgu śmigielskiego tego powiatu i stanowił część majątku Bojanowo stare, który należał wówczas do księżnej z rodu Hohenzollern^[4]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Robaczyn liczył 178 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 26 dymów (domostw)^[4].

We wsi znajduje się zabytkowy cmentarz ewangelicki z 1789 założony przez Carla Aleksandra Bojanowskiego.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.

• Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. IV (R – S), zeszyt 2, hasło „Robaczyn”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2003, s. 72-78.
• Wielkopolska - arkusz Poznań SW - mapa turystyczna 1:75.000, wyd. TopMapa, Poznań, ISBN 83-87157-30-9.

• Robaczyn, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014 .