Turośl (gmina)

Turośl

gmina wiejska


Herb	Flaga

Państwo

Polska

Województwo

podlaskie

Powiat

kolneński

TERC

2006062

Wójt

Piotr Niedbała

Powierzchnia

198,43 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności

5142^[1]

• gęstość

25,9 os./km²

Nr kierunkowy

Tablice rejestracyjne

BKL

Adres urzędu:

ul.Jana Pawła II 49
18-525 Turośl

Szczegółowy podział administracyjny


Liczba sołectw	21^[2]
Liczba miejscowości	23^[2]

Położenie na mapie powiatu

53°23′10″N 21°43′34″E/53,386111 21,726111

Multimedia w Wikimedia Commons

Strona internetowa

Biuletyn Informacji Publicznej

Turośl – gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie kolneńskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie łomżyńskim.

Siedziba gminy to Turośl.

Wójtem gminy od 2004 r. pozostaje Piotr Niedbała^[3], zaś przewodniczącym Rady Gminy 1 grudnia 2014 r. został wybrany Sławomir Milewski^[4].

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[5] gminę zamieszkiwało 5110 osób.

Historia

Osady na obrzeżu Puszczy Zielonej zaczęto zakładać około połowy XVII wieku. Wieś Turośl powstała w wieku XVIII-tym, pierwotnie jako osada leśniczego zlokalizowana nad rzeką Turoślanką. Przez dłuższy czas tereny dzisiejszej gminy były zastrzeżone do wyłącznej dyspozycji książąt mazowieckich (zagajone) – stąd pierwotna nazwa tej części puszczy brzmiała Zagajnica. Obszar Zagajnicy Królewskiej obfitował w tury i łosie, stąd późniejsza nazwa tej miejscowości – Turośl. Pierwszymi osadami na jej terenie były rudy, czuli kuźnice, gdzie wytapiano żelazo z rudy darniowej, osady smolarzy produkujących smołę, dziegieć i węgiel drzewny oraz osady bartników zajmujących się rozwiniętą na szeroką skalę hodowlą pszczół. Turośl była również osadą leśną, a jej mieszkańcy trudnili się łowiectwem, pszczelarstwem, wytapianiem smoły, rudy darniowej i obróbką drewna.

Z biegiem lat, gdy ubywało lasów, Turośl przekształcała się w osadę rolniczą. Miały miejsce wystąpienia przeciwko najeźdźcy w okresie potopu szwedzkiego i wojny północnej (bohater ludowy Stach Konwa), udział w powstaniach narodowych czy walka z hitlerowskim okupantem. Podczas powstania styczniowego znaczące w historii regionu bitwy stoczono pod Lemanem i pomiędzy Ksebkami a Łączkami.

W okresie międzywojennym Kurpiowszczyzna, spustoszona rabunkową gospodarką zaborcy i znacznie zniszczona w czasie I wojny światowej, stanowiła region ubogi. Krytyczna sytuacja licznej biedoty wiejskiej doprowadziła do podjęcia przez Kurpiów akcji protestacyjnych. W Turośli, Nowej Rudzie, Cieciorach miały miejsce wystąpienia przeciwko władzom i policji. Ich rezultatem był słynny marsz Kurpiów na Kolno w 1924 roku, zakończony pomimo licznych represji częściowym cofnięciem uznawanych za krzywdzące podatków.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[6] gmina Turośl ma obszar ok. 198,43 km², w tym:

użytki rolne: 68%
użytki leśne: 26%

Gmina stanowi 21,12% powierzchni powiatu.

Demografia

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 6.914 osób, 6.867 było wyznania rzymskokatolickiego, 10 prawosławnego, 20 ewangelickiego, 5 greckokatolickiego a 12 mojżeszowego. Jednocześnie 6.900 mieszkańców zadeklarowali polską przynależność narodową, 8 żydowską, 3 rosyjską a 3 rusińską. Były tu 1.298 budynków mieszkalnych^[7].

Według danych z 30 czerwca 2004^[8] gminę zamieszkiwały 4994 osoby.

Dane z 30 czerwca 2004^[8]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	4994	100	2338	46,8	2656	53,2
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	25,2		11,8		13,4

Piramida wieku mieszkańców gminy Turośl w 2014 roku^[1].

Zasoby wodne

Rzeka Pisa wraz z jej dopływem, Turoślanką
Jezioro Łacha
Graniczące z gminą jezioro Serafin

Kultura

Gminny Ośrodek Kultury znajdujący się w zabytkowym spichlerzu
Izba Regionalna zlokalizowana w zabytkowym wiatraku, zgromadziła około 500 eksponatów przedstawiających życie i historię Kurpiów
Gminna Biblioteka Publiczna

Instytucje te pełnią wiele funkcji, takich jak:

gromadzenie, dokumentowanie, tworzenie, ochrona i udostępnianie dóbr kultury
tworzenie warunków do rozwoju amatorskiego ruchu turystycznego ,folkloru i sztuki ludowej
rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb i zainteresowań kulturalnych społeczeństwa

Sołectwa

Adamusy, Charubin, Charubiny, Cieciory, Cieloszka, Dudy Nadrzeczne, Krusza, Ksebki, Leman, Łacha, Nowa Ruda, Popiołki, Potasie, Ptaki, Pupki, Samule, Szablaki, Trzcińskie, Turośl, Wanacja, Zimna^[9].

Miejscowości bez statusu sołectwa: Pudełko, Turośl (osada leśna).

Sąsiednie gminy

Kolno, Łyse, Pisz, Zbójna

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Turośl w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b Urząd Statystyczny w Białymstoku
↑ Władze Gminy Turośl. BIP gminy Turośl. [dostęp 2014-12-14]. (pol.).
↑ Nowa Rada Gminy Turośl. Witryna gminy Turośl. [dostęp 2014-12-14]. (pol.).
↑ Gmina Turośl (podlaskie) » mapy, nieruchomości, GUS, szkoły, regon, kody pocztowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, statystyki, urzędy, wsie [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-20] (pol.).
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 48 .
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ BIP gminy, sołectwa

Gmina Turośl

Siedziba gminy: Turośl

Wsie	Adamusy Charubin Charubiny Cieciory Cieloszka Dudy Nadrzeczne Krusza Ksebki Leman Łacha Nowa Ruda Popiołki Potasie Ptaki Pupki Samule Szablaki Trzcińskie Turośl Wanacja Zimna
Osada	Pudełko
Osada leśna	Turośl
Integralne części wsi	Bączki Budziski Jesionki Jurki Kaliszki Kierzkowiec Pieklik Podgórne Rogatka Rzechucka Świerzk Ugory Za Jeziorem Zagórze Zapole

Gmina Turośl (II Rzeczpospolita)

Siedziba gminy – Turośl

Wsie	Adamusy Bączki Cieciory Cieloszka Jurki Klękor Krusza Ksebki Leman Łacha Łączki Nowa Ruda Pieklik Podgórne Popiołki Potasie Pupkowizna Serafin Szablaki Świnia Trzcińskie Turośl Wanacja Wyżega Zimna
Osada	Pudełko
Leśniczówki	Bród Czaki Podgórne Rzeczny Las

Powiat kolneński

Miasta	Kolno Stawiski
Gminy miejskie	Kolno
Gminy miejsko-wiejskie	Stawiski
Gminy wiejskie	Grabowo Kolno Mały Płock Turośl

Powiat kolneński (1867–1932 i 1948–75)

Siedziba powiatu – Kolno

Przynależność wojewódzka	gubernia łomżyńska (1867–1915) woj. białostockie (1919–32) woj. białostockie (1948–75)
Miasta (1867–1932 i 1948–75)	Jedwabne (1915–19 i 1927–32 →) Kolno (do 1932 → i ← od 1948) Stawiski (do 1871, 1915–32 → i ← od 1948)
Gminy wiejskie (1867–1932, 1948–54 i 1973–75)	Czerwone (do 1932 → i ← 1948–54) Gawrychy (do 1932 → i ← 1948–54) Grabowo (← od 1948) Jedwabne (do 1932 →) Jedwabne (1919–22) Kolno (od 1973) Kubra (do 191?) Lachowo (← od 1948) Łyse (do 1932 → i ← od 1948) Mały Płock (do 1932 → i ← od 1948) Przytuły (191?–1932 →) Rogienice (do 1932 →) Stawiski (do 1932 → i ← od 1948) Turośl (do 1932 → i ← od 1948) Zbójna (w 1946 i od 1973)
Gromady (1954–72)	Baba (1954–65) Borkowo (1954–59) Budy Stawiskie (1954–59) Cedry (1954–57) Cieciory (1954–61) Czerwone (1954–72) Dobrylas (1954–68) Dudy Puszczańskie (1954–59) Grabowo (1954–72) Jurzec Włościański (1954–59) Kąty (1954–71) Kolno (1959–72) Korzeniste (1954–59) Kozioł (1954–59) Krusza (1954–57) Ksepki / Ksebki (1954–61) Kumelsk (1954–59) Kuzie (1954–71) Lachowo (1954–72) Leman (1954–72) Lipniki (1954–72) Łosewo (1954–59) Łyse (1954–72) Mały Płock (1954–72) Michny (1954–57) Okurowo (1954–59) Poryte Włościańskie (1954–71) Przyborowo (1954–59) Ptaki (1954–59) Ruda Osowiecka (1954–59) Skroda Wielka (1954–59) Stawiski (1958–72) Surały (1954–68) Turośl (1954–72) Tyszki-Łabno (1954–59) Wincenta (1954–59) Zabiele (1954–68) Zalas (1954–72) Zaskrodzie (1954–59) Zbójna (1954–72)

Powiat ostrołęcki (1867–1975)

Siedziba powiatu – Ostrołęka

Przynależność wojewódzka	gubernia łomżyńska (1867–1915) woj. białostockie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (II RP) (1939) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Myszyniec (do 1870) Ostrołęka
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Czarnia (od 1931) Czerwin Durlasy (1931–54) Dylewo (1868–1931) Gawrychy (← 1932–45 i w 1947 →) Goworowo Kadzidło (od 1931) Lelis (od 1973) Łyse (← 1932–47 →) Myszyniec (od 1868) Nakły (do 1936) Nasiadki (do 1931) Olszewo-Borki (od 1973) Ostrołęka (do 1868) Piski (do 1936 i 1936–54) Rzekuń Stary Myszyniec (do 1868) Szczawin (do 1936) Troszyn Turośl (← 1932–47 →) Wach (do 1931) Zbójna (w 1946 i od 1973)
Gromady (1954–72)	Antonie (1954–61) Bandysie (1954–59) Borawe (1954–59) Czarnia (1954–72) Czerwin (1954–72) Dąbrowy (1954–61 (→)) Dąbrówka (1954–61) Dylewo (1954–72) Gleba (1954–59) Golanka (1954–57) Goworowo (1954–72) Jarnuty (1954–59) Jawory Stare (1954–59) Jazgarka (1954–59) Kadzidło (1954–72) Kleczkowo (1954–68) Kołaki (← 1958–61) Kunin (1954–61) Laski Szlacheckie (1956–61) Lelis (1954–72) Malinowo Stare (1954–56) Myszyniec (1954–72) Niedźwiedź (1954–59) Nowa Wieś (← 1955–72) Nowawieś (Wschodnia) (1954–68) Olszewka (1954–61) Olszewo-Borki (1954–72) Opęchowo (1954–59) Ostrołęka (1969–72) Pasieki (1954–72) Pełty (1954–57) Piski (1954–72) Rzekuń (1954–72) Siedliska (1954–59) Stepna Stara (1954–59) Strzałki (1954–59) Suchcice (1954–68) Surowe (1954–59) Troszyn (1954–72) Wach (1954–61) Wolkowe (1954–61) Wykrot (1954–72) Zabrodzie (1961–68) Zalesie (1954–59) Zawady (1954–61) Żabin (1954–68)