Wavellit

Wavellit

Wawellit o roz. 4,5 x 4,2 x 3,6 cm
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	Al3[(OH)3/(PO4)2] x 5H2O uwodniony fosforan glinu
Twardość w skali Mohsa	3,5-4
Przełam	nierówny, muszlowy
Łupliwość	dobra
Układ krystalograficzny	rombowy
Gęstość minerału	2,36 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	biała jasnoszara zielonawa niebieskawa brunatno-czarna bezbarwna
Rysa	biała
Połysk	szklisty
Multimedia w Wikimedia Commons

Wavellit (wawelit) – minerał z gromady fosforanów, klasy fosforanów uwodnionych. Należy do grupy minerałów rzadkich, rozpowszechniony jest tylko w niektórych rejonach Ziemi.

Nazwa pochodzi od nazwiska angielskiego lekarza i fizyka Williama Wavella odkrywcy tegoż minerału.

Minerał ten tworzy kryształy o pokroju słupkowym, pręcikowym, igiełkowym. Występuje w skupieniach promienistych, rozetowych, włóknistych. Tworzy nacieki, stalaktyty, naskorupienia. Jest kruchy, przezroczysty, rozpuszcza się w kwasie solnym.

Minerał hydrotermalny niskich temperatur a także strefy procesów hipergenicznych (minerał strefy wietrzenia). Występuje w szczelinach i spoinach warstwowych łupków krzemionkowych, piaskowca, w żyłach kasyterytu, złożach fosforytów. Najczęściej współwystępuje z takimi minerałami jak: strengit, hematyt, limonit, piroluzyt.

Miejsca występowania:

• Na świecie: Niemcy – Bawaria, Saksonia, Hesja, Wielka Brytania – Kornwalia, Devonshire, USA – Floryda, Arkansas, Pensylwania, Brazylia, Czechy – Zbiroh, Zeleznik, Boliwia.

• W Polsce: znaleziony w Górach Świętokrzyskich w jednostce łysogórskiej w spękaniach późno kambryjskich piaskowców kwarcytowych (arenitach kwarcowych o cemencie kwarcowym regeneracyjnym) budujących wzgórza w rejonie Barczy. Przypuszczalny źródłem jonów fosforanowych mogły być fosforanowe pancerze trylobitów, których ślady bytności zachowały się w postaci licznych skamieniałości śladowych Cruziana (d’Orbigny, 1842) na stropach ławic piaskowców (ślady pełzania trylobitów po dnie morskim)^{[potrzebny przypis]}. Ponadto na Dolnym Śląsku (w szczelinach łupków diopsydowych) koło Strzelina, w łupkach łyszczykowych w Brodziszowie koło Ząbkowic Śląskich i w łupkach kwarcytowych w Pustkowie Wilczkowskim.

• ma znaczenie kolekcjonerskie (minerał poszukiwany i wyjątkowo cenny),
• większe nagromadzenia wykorzystywane są do produkcji nawozów fosforowych,
• wykorzystywany do produkcji zapałek.

• J. Parafiniuk: Minerały systematyczny katalog 2004, TG ”Spirifer” W-wa 2005
• A. Bolewski, A. Manecki: Mineralogia szczegółowa, Wyd. PAE W-wa 1993
• W. Schumann: Minerały świata, O. Wyd. ”Alma – Press” 2003

• artykuł o wawellicie na stronie Webmineral.com (ang.)
• artykuł o wawellicie na stronie Mindat.org (ang.)