Wyrób dzwonków pasterskich w Portugalii
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |||
Dzwonki pasterskie jako element stroju podczas karnawału w Podence w 2011 roku | |||
Państwo | Portugalia | ||
---|---|---|---|
Typ | niematerialne dziedzictwo kulturowe | ||
Numer ref. | 01065 | ||
Region[b] | Europa i Ameryka Północna | ||
Historia wpisania na listę | |||
Wpisanie na listę | 2015 | ||
brak współrzędnych | |||
| |||
Wyrób dzwonków pasterskich[1] (port. arte chocalheira[2]) – tradycyjna sztuka wykonywania dzwonków pasterskich kultywowana w kilku regionach Portugalii.
Decyzją obradującego w Windhuku Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO wyrób dzwonków pasterskich wpisany został 1 grudnia 2015 roku na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony[2][3]. Nazwa wpisu w języku angielskim to Manufacture of cowbells[4], natomiast w portugalskim – Fabrico de Chocalhos[5].
Historia
Dzwonki pasterskie na obszarze dzisiejszej Portugalii wytwarzane są co najmniej od 2000 lat; odnajdywane podczas wykopalisk celtoiberyjskie dzwonki z I wieku p.n.e. są bardzo podobne do produkowanych w czasach historycznych[5]. Pierwotnie instrumenty te wytwarzane były wszędzie tam, gdzie wypasane były zwierzęta – zarówno w kontynentalnej Portugalii, jak i na należących do niej wyspach. Współcześnie już tylko w siedmiu miejscach na terenie kraju nadal kultywowana jest ta tradycja[5]:
- na północy – w okolicach Bragançy,
- w środkowej części kraju – w miejscowościach Asseiceira(inne języki) (gmina Tomar) i Ereira(inne języki) (gmina Cartaxo),
- na południu, w rejonie historycznym Alentejo – w Estremoz i Reguengos de Monsaraz oraz we wsi Alcáçovas(inne języki) (gmina Viana do Alentejo),
- na wyspie Terceira wchodzącej w skład archipelagu Azorów – w wiosce Grota do Medo (gmina Angra do Heroísmo).
Alcáçovas jest głównym ośrodkiem wytwarzania dzwonków pasterskich w Portugalii[1], a jedną z najdłużej trudniących się tym zajęciem rodzin na Półwyspie Iberyjskim oraz rodziną, która produkcją dzwonków pasterskich zajmuje się najdłużej w kraju, bo już od XVIII wieku, jest rodzina Sim Sim[5].
Charakterystyka
Dzwonki pasterskie to idiofoniczne instrumenty muzyczne z pojedynczym sercem[5], zawieszone zwykle na skórzanym pasku na szyi krowy lub owcy, tradycyjnie używane przez pasterzy do lokalizowania swoich zwierząt podczas ich wypasu[4][1]. Dźwięk dzwonków tworzy również niezwykłą atmosferę oraz wzmacnia więź pasterza ze swoimi zwierzętami, a współcześnie instrument ten bywa również używany podczas różnych uroczystości i świąt (jak np. karnawał) oraz jako ozdoba czy pamiątka turystyczna[5].
Istnieje wiele rodzajów dzwonków pasterskich, a ich kształt i rozmiar zależy od zwierzęcia lub okazji, na jaką mają być użyte. Mogą mieć od 1 do 50 cm długości – mniejsze są używane np. dla owiec, psów, koni czy nawet ptaków, a większe dla kóz i krów[5]. Dzwonki mogą mieć wytłoczony znak wytwórcy lub właściciela bądź oba[5]. Instrumenty będące dziełem dawnych mistrzów są szczególnie cenione ze względu na swoją złożoność i estetykę i oznaczone są motywem gałązki[5].
Wiedza o wyrobie dzwonków przekazywana jest w obrębie rodzin z ojca na syna. Tradycja ta jednak stopniowo zanika ze względu na zmiany społeczno-gospodarze, takie jak wprowadzanie nowych metod wypasu ograniczających liczbę osób zajmujących się pasterstwem czy masowa produkcja dzwonków przy użyciu tańszych technik przemysłowych[4][1]. W chwili wpisania wyrobu dzwonków pasterskich na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego w grudniu 2015 roku aktywnych było zaledwie 11 zakładów i trzynastu rzemieślników parających się tym zajęciem, z których dziewięciu miało więcej niż 70 lat[4][1].
Proces wytwarzania
Dzwonki pasterskie wykuwa się na zimno z prostokątnego kawałka żelaznej blachy, składanego na kowadle aż do uzyskania kształtu miseczki. Do jednego z końców przymocowuje się pętelkę na pasek, na którym dzwonek będzie wisieć. Następnie wokół żelaznej formy umieszcza się małe kawałki miedzi lub cyny, które otacza się z kolei mieszanką gliny i słomy. Całość wypala się przez około godzinę w piecu w temperaturze ok. 1200 °C, po czym formę zanurza się w zimnej wodzie celem szybkiego jej schłodzenia. Na koniec wypalona glina jest usuwana, pokryte miedzią lub cyną żelazo jest polerowane, montuje się serce dzwonka i jest on strojony[5][4][1].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Polski Komitet ds Unesco, Portugalia [online], www.unesco.pl [dostęp 2023-08-10] (pol.).
- ↑ a b Arte chocalheira é Património Cultural Imaterial [online], Jornal de Notícias, 1 grudnia 2015 [dostęp 2023-08-10] (port.).
- ↑ WojciechW. Głowacki WojciechW., Nowe wpisy na Listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego [online], Narodowe Centrum Kultury, 2 marca 2016 [dostęp 2023-08-10] (pol.).
- ↑ a b c d e UNESCO – Manufacture of cowbells [online], ich.unesco.org [dostęp 2023-08-10] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Manufacture of cowbells – Nomination form [online], UNESCO [dostęp 2023-08-10] (ang.).