JŽ serija 461
JŽ/ŽS serija 461 je monofazna električna lokomotiva koje su proizvedene u rumunskoj fabrici "Elektroputere" u Krajovi, a po licenci švedske firme "ASEA“. Lokomotive 461 nalaze se u eksploataciji u Železnicama Srbije. Zbog svoje mase i snage lokomotive serije 461 nose epitet najslavnije električne lokomotive na ovim prostorima. Lokomotive se danas uglavnom koriste za prevoz tereta zbog svoje velike vučne snage. Lokomotive imaju popularan naziv "Rumunka".
Poreklo i proizvodnja
Konstruktor ovog tipa lokomotive je firma "ASEA" iz Švedske, koja je početkom 70-ih ustupila licencu firmi Elektroputere iz Krajove, u Rumuniji. Koncept ove lokomotive sličan je JŽ seriji 441, jer potiče od istog isporučioca licencne dokumentacije. Međutim, lokomotiva serije 461 je identična sa CFR 40, koja se temelji na ASEA lokomotivi EL 15. Lokomotive serije 461 su diodne šestooosovinske lokomotive sa pojedinačnim pogonom osovine (Co'Co') i pogonskom snagom motora 5100 kW, a za napajanje koristi sistem 25 kV, 50 Hz. Ova vrsta lokomotiva za svoj pogon koristi šest vučna elektromotora jednosmerne (valovite) struje sa rednom pobudom koji se napajaju preko kontaktne mreže, preko pantografa (uređaj koji prenosi napon sa mreže na lokomotivu i služi za oduzimanje struje iz kontaktnog voda). Izrađivane su u periodu od 1971. do 1980. godine, i to u dve podserije, 000 i 100, nulta podserija nosi oznaku 001-045 (1971-1973), a naredna podserija 101-158 (1978-1980). Lokomotive serije 461, podserije 200 su modifikovane od strane zagrebačke firme "Rade Končar" i "MIN" iz Niša, ali nisu tiristorizovane. Predviđene su za vuču putničkih i teretnih vozova po ravničarskim i brdskim prugama uz postizanje maksimalne brzine 120 km/č. Lokomotive imaju masu 120 tona i električnu otpornu kočnicu.
1988 godine je u MIN-u prema projektu DEAL iz Zagreba ugrađen je uređaj za pokretanje lokomotiva u lokomotivu 461-008 kao na seriji 441. Lokomotiva je probana na relaciji Niš - Skopje 31.1.1989 gdje je na teretnom vlaku isproban sustav prijelaza vuča-kočenje-vuča bez smirivanja zračnog kočnog sustava i izbacivnja glavnog prekidača. Uređaj je izgrađen jer lokomotiva 461-008 nema električnu kompenzaciju vučnih motora pa sustav protuklizne zaštite nije mogao raditi.
Tehnički podaci
| Parameter | Podaci |
|---|---|
| Raspored osovina | Co'Co' |
| Sistem el. vuče | 25 Kv, 50 Hz |
| Širina koloseka | 1435 mm |
| Dužina preko odbojnika | 19800 mm |
| Širina sanduka | 3000 mm |
| Najveća visina (sa spuštenim pantografom) | 4650 mm |
| Prečnik novog točka | 1250 mm |
| Ukupna masa lokomotiva | 120 t |
| Osovinski pritisak | 20 t |
| Masa po dužnom metru | 6,1 t/os |
| Broj vučnih motora | 6 |
| Trajna snaga | 5100 kW |
| Jendočasovna snaga | 5400 kW |
| Trajna snaga el. kočnice | 2600 kW |
| Trajna brzina pri punom polju | 79 km/č |
| Trajna brzina pri maskimalnom oslabljenom polju | 105 km/č |
| Jendočasovna brzina pri punom polju | 77 km/č |
| Jednočasovna brzina pri maksimalnom oslabljenom polju | 103 km/č |
| Maksimalni eksploataciona brzina | 120 km/č |
| Trajna vučna sila pri punom polju | 260 kN |
| Trajna vučna sila pri maksimalnom oslabljenom polju | 202 kN |
| Jednočasovna vučna sila pri punom polju | 280 kN |
| Jednočasovna vučna sila pri maksimalnom oslabljenom polju | 221 kN |
| Maksimalna vučna sila | 392 kN |
| Trajna kočna sila el. kočnice | 150 kN |
| Stepen iskorištenja | 0,84 |
| Faktor snage | 0,85 |
| Prenosni odnos osovinskog prenosnika | 3,65 (73:20) |
| Broj stepena na stepenastom prekidaču | 40 |
| Broj stepena sl. polja | 3 |
| Kočna masa G | 6 t |
| Kočna masa P | 71 t |
| Kočna masa R | 121 t |
| Procenat kočne mase G | 50 odsto |
| Procenat kočne mase P | 58 odsto |
| Procenat kočne mase R | 99 odsto |
Povezano
- JŽ serija 441
- JŽ serija 444
Video
- ŽS serija 461 vuča teretnih vozova
- ŽS serija 461
- ŽS serija 441 (putnički) i ŽS 461 (teretni)
- ŽS serija 461 (ubrzanje)
Spoljašnje veze
- Investiciona opravka električne lokomotive serije 461 u Šinvoz d.o.o. Arhivirano 2014-02-02 na Wayback Machine-u
- Električna vuča - predavanje prof. dr Slobodana Vukosavića
- Lokomotive jednofaznog sistema - predavanje Dr. Željka Despotovića Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u
JŽ serija 461 na Wikimedijinoj ostavi
Ivica Putarek: Ugradnja uređaja za pokretanje u lokomotivu 461-008 1988g
