JŽ serija 661

JŽ/ŽS serija 661 je višesistemska dizel-električna lokomotiva model G16, koja je izrađivana u američkoj fabrici Dženeral motors - EMD, popularno nazvane "Kenedi". Namenjene su za vuču svih vrsta putničkih i teretnih vozova na svim kategorijama pruga. Nabavljeno je ukupno 220 lokomotiva, koje su masovno zamenile 60-ih i početkom 70-ih godina 20. veka parne lokomotive na prugama u Jugoslaviji. Lokomotiva serije 661 nose epitet najslavnije dizel lokomotive na ovim prostorima, a nalaze se u eksploataciji u Železnicama Srbije

Poreklo i razvoj

Uvođenje u saobraćaj

Sredinom pedesetih godina doneta je odluka o osavremenjavanju voznog parka nabavkom dizel vučnih vozila koje će biti sposobne za vuču svih vrsta vozova na prugama različite kategorije. U tu svrhu izvršen je niz probnih vožnji na prugama pojedinih dizel-lokomotiva. U aprilu 1955. godine je bila na probi nemačka V 200 (dizel-hidraulična, B'B'), juna iste godine gostovala je NOHAB (Co'Co'), kao i SNCF 6300, ali nijedna od ovih lokomotiva nije zadovoljila sve postavljene zahteve. Međutim, 1959. izvršene su probe američke lokomotive GM-EMD čija je oznaka bila G16, koja je u potpunosti odgovorila svim zahtevima. Američka vladina agencija za međunarodni razvoj - USAID (USAID) je kupila od Dženeral motorsa nove lokomotive i donirale prvu nultu podseriju 001-034 a potom i 20 lokomotiva u drugoj podseriju 101 - 164 Jugoslovenskim železnicama kao zemlji u razvoju, 1960. i 1961. godine. Tek nakon toga, kad je potvrđen njihov kvalitet tokom eksplatacije odlučeno je da se uvezu nove podserije po povoljnim kreditnim aranžmanima. Ove lokomotive su izrađivane u dve fabrike EMD-a u Ilinoisu, Sjedinjenim Državama i Londonu u Ontariu, Kanada. Dizel-lokomotive 661 su stizale postepeno od 1960. do 1972. a ukupno ih je nabavljeno 220. Prva nulta podserija 661-000 (001-034) isporučene su 1960, druga podserija 661-100 (101-164) isporučene 1960. i 1961. godine, treća 661-200 (201-278) isporučene 1966, 1970, 1972, četvrta 661-300 (301-327) isporučene 1970. i peta poslednja 661-400 (401-415) isporučena 1972. Raspored osovina je Co'Co', a snaga motora je 1454 kW. Maksimalna brzina ovih lokomotiva kod podserija 000 je 114 km/č, a kod podserije 100, 200 i 300 je maksimalne brzina 124 km/č. Prva lokomotiva za ŽTP "Beograd", oznake 661-107, je bila proizvedena decembra 1960. a stigla je u Beograd 4. marta 1961. godine.