Azerbaycan Devlet Akademik Filarmonisi

Azerbaycan Devlet Akademik Filarmonisi
Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyası
Filarmoni binası, 2006
Kuruluş tarihi	1936 (1936)
Konum	Bakü, Azerbaycan
Resmî site	http://philharmonichall.az

Azerbaycan Devlet Akademik Filarmonisi (Azerice: Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyası), Azerbaycan'ın ulusal filarmoni orkestrasıdır. Azerbaycan Devlet Akademik Filarmonisi, başkent Bakü'de bulunmaktadır. Azerbaycan Devlet Akademik Filarmonisi'nin repertuvarında Klasik batı müziği ve Azerbaycan müziği'nin önemli eserleri sunulur.

Azerbaycan Devlet Akademik Filarmonisi'nin binası Çarlık Rusyası döneminde Azerbaycan eliti'nin talebi doğrultusunda 1910-1912 yılları arasında inşa edildi ve 1917 yılına kadar, aslen kent'in yüksek sınıfı için, ziyafetlerin, baloların ve konserlerin düzenlendiği bir zenginler kulübü olarak faaliyet gösterdi. Sovyet döneminde, 1920 ile 1936 yılları arasında konserler için hizmet verdi.

Azerbaycan Devlet Akademik Filarmonisi, 25 Mayıs 1936 yılında kuruldu. 11 Ağustos 1937 yılında Azerbaycan Devlet Akademik Filarmonisi'ne, ünlü Azeri besteci Müslüm Magomayev'in onuruna, adı verildi. Azerbaycan Devlet Akademik Filarmonisi, sekiz senfoni orkestrasına ev sahipliği yapmaktadır: Azerbaycan Devlet Senfoni Orkestrası, Azerbaycan Devlet Koro Kapelası, Kara Karayev Azerbaycan Devlet Oda Orkestrası, Azerbaycan Devlet Piyano Triosu, Azerbaycan Devlet Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, Fikret Amirov Emektar Kolektifi, Azerbaycan Devlet Ses ve Dans Grubu ve Azerbaycan Devlet Halk Çalgı Enstrümanları Orkestrası^[1].

Beyaz Kulüp Binası, Bakü Kalesi yakınında yer alıyordu ve 1910 yılında yangınla tamamen yıkıldı. Bu binanın yıkılmasının ardından zenginlerin dinlenmesi için yeni bir bina inşa edilmesi gerekti.^[1]

Bina projesi, mimar Gavril Ter-Mikelov'a teslim edildi. Ter-Mikelov, yerel filarmoni binasını incelemek için Akdeniz sahiline, Monte Carlo'ya gönderildi. Monte Carlo Filarmonisi, Avrupa'nın en güzel konser salonlarından biri olarak kabul edilirdi. Ter-Mikelov, Monte Carlo'dan aldığı izlenimlerle Bakü için benzer bir proje hazırladı.^[1]

1907 yılında şehir zenginleri, sosyal toplantılar düzenlenmesi için bir mekan inşa edilmesini önerdiklerinde, bazı Duma üyeleri bu öneriye itiraz ettiler, çünkü bu durumda 200'den fazla yaşlı ağacın kesilmesi gerekecekti. Ancak, 1908 yılında bölgenin 1664,92 m²'ye kadar azaltılmasıyla Gubernator Bahçesi'nde yaz binası için yer tahsis edilmesi onaylandı. Projenin son hali 1910 yılında hazırlandı ve şehir yönetiminin inşaat komisyonuna sunuldu. 1911 yılında bina inşaatı başladı ve mühendis Mammadhasan Hacinski tarafından deniz kenarında 1909 yılında inşa edilen 17.323,44 m²'lik bulvarı kapsayan bir proje temel alındı^[2][3].

Yaz kulübünün ana görünümü, Ter-Mikelov'un projesine dayanan Sadihov kardeşlerin evine, profili ise Hacı Zeynelabidin Tağıyev tarafından inşa edilen Marinskiy kızlar lisesi binasına (Azerbaycan Milli Sanat Müzesi II korpusu) ve Rothschildlerin Bakü ofisini yöneten De Bur Sarayı'na (Azerbaycan Milli Sanat Müzesi I binası) bakmaktadır. Kısa bir süre sonra De Bur, villasını Kafkasya toplumuna satar ve toplum başkanı milyoner P.Gukasov, Ter-Mikelov'dan, yaşadığı sarayda sadece müzik dinleyebilmekle kalmayıp, kulüpte olup bitenlerden de haberdar olabileceği şekilde projeyi tasarlamasını önermiştir. Mimar, bu isteği yerine getirerek orijinal bir yöntem düşünür. Genellikle, konser salonlarında sahnenin on kısmı ana girişe bakarken, filarmoni binasına giriş sahnenin yan tarafından olacak şekilde tasarlanmıştır.^[4].

Ancak Manaf Süleymanov'a göre, bu bilgi sadece bir tahmindir, çünkü 1912'de P.Gukasov Devlet Duması üyesi olarak Petersburg'a taşınmıştır. 1912'de bina inşaatı tamamlandı.

Azerbaycan'da Sovyet iktidarı kurulduktan sonra, 20'li yıllarda bu binada müzik tutkunları, çeşitli orkestralar ve ansambller toplanmaya başladı. 25 Mayıs 1936'da Bakü Sovyeti'nin işçi-vilayet ve denizci milletvekilleri yanındaki senfonik konserler dairesi bazında Azerbaycan Devlet Filarmonisi kuruldu. 1936-37 yıllarında binada inşaat çalışmaları yapıldı. 11 Ağustos 1937'de ise Halk Komiserleri Konseyi'nin 5021 sayılı toplantı kararıyla Azerbaycan Devlet Filarmonisi'ne Muslim Magomayev'in adının verilmesi önerildi.^[5]

Azerbaycan Cumhuriyeti kurulduktan sonra 1996-2004 yıllarında Filarmoni binasında temel yenileme ve onarım çalışmaları yapıldı. 27 Ocak 2004'te Filarmoni binasının açılış töreni düzenlendi. Açılışa Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, dönemin Kültür Bakanı Polat Bülbüloğlu, ünlü viyolonsel ustası Mstislav Rostropovich ve Profesör Farhad Badalbeyli katıldı.

Palladio tarzındaki İtalyan Rönesansı üslubunda mimar tarafından tasarlanan binanın görkemli görünümü yüksek derecede uyumluydu. Bu, mimari-tasarım fikrini, bina için ayrılan arazi alanını- arazinin topografyasını ve iklim özelliklerini önceden belirliyordu. Sosyal toplantı projesinde, renklilik ve ifade (binanın ilgili konuya uygun olmasını dikkate alarak) kompozisyon yaratılmıştı. Işık ve gölge oyunlarının büyük bir kısmını ifade etmek için araç olarak kullanılan teraslar ve verandalarla zenginleştirilmiş bina, Rönesans dönemi İtalyan villalarını anımsatmaktadır^[4].

Binanın kompozisyonunda köşe alanı, simetri yöntemini koruyarak proje sonucunu önceden belirledi. Plan, koridorlar ve holler olmaksızın, aydınlık ve sade bir şekilde tasvir edildi. Tüm ana duvarlar birbirine bağlı olup, tek bir yapısal şema oluşturur. Filarmoni binasının diğer tüm odalarını birleştiren planda, elips şeklindeki salon, mimari-tasarım kompozisyonunun merkezidir Bina, denize, manzaralı Bakü koyuna bakacak şekilde yerleştirilmiştir. Güney tarafından klasik düzenlerin kullanılması nedeniyle zarif ve ince şekillerde gösterilen gösterişli çok katlı kompozisyon olarak kabul edilir. Ana hacim, mimari kısımlarının artan ritmik çekirdeği üzerine- yan kanatlarından merkeze doğru inşa edilmiştir. Tüm hacimli-mekânsal yapıyı dekoratif ışıklandırma ile kubbe ve kule tarzındaki yan taraflardan çıkan düz sütunlar tamamlamaktadır^[4].

Dış görünüşünü daha da görkemli hale getiren dekoratif süslemeler, iç mekanları ilginç kılar. Bu binada mimarinin dış ve iç görünümünü bozan eklektizme yer verilmemiştir. İç mekanlarda orantıların saflığı, formların güzelliği ve bütünlüğünün uyumunu açığa çıkaran, mimari fikrin mantığına birlikte bağlı olan İtalyan tarzının en güzel stilizasyonu bulunmaktadır^[4].

Azerbaycan Devlet Senfoni Orkestrası, 1920 yılında Azerbaycan profesyonel müziğinin kurucusu Üzeyir Hacıbeyov'un girişimiyle kuruldu. Kısa sürede orkestra, Glinka, Çaykovski, Musorgski, Rimsky-Korsakov, Mozart, Beethoven, Schubert, Berlioz, Mendelssohn, Wagner, Liszt ve diğer bestecilerin eserlerini yüksek düzeyde ve profesyonelce icra etmeye başladı. Çeşitli yıllarda devlet senfoni orkestrası ile şefler M. Chernyakhovski, U. Goldstein, A. Stolerman ve diğerleri çalıştı.^[6][7]

Orkestranın oluşumunda şefler R. Baton (Fransa), O. Klemperer (Almanya), F. Shtidri (Avusturya), N. Golovanov (Rusya) yakından katılmıştır. SSCB'de kurulan orkestralardan biri olan Azerbaycan Devlet Senfoni Orkestrası, faaliyet göstermeye başladığından beri profesyonel müzik kültürünün gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Senfoni Orkestrası repertuarında Batı Avrupa, Rus ve Azerbaycan bestecilerinin eserleri yer almaktadır. 1938'den itibaren Senfoni Orkestrası'na ünlü şef Niyazi başkanlık etti.^[6]

Orkestra kurulduğunda Niyazi onun sanat yönetmeni, N.P. Anosov ise baş şefiydi. N.P. Anosov, orkestra ile toplamda 2 yıl çalıştı. 1940-1944 yıllarında Büyük Yurtseverlik Savaşı nedeniyle orkestra sergilendi. 1945-1948 yıllarında orkestra baş şefi olarak deneyimli müzisyen, ünlü şef, Profesör Leo Ginzburg görev yaptı. 1948-1984 yılları arasında, hayatının son gününe kadar orkestra baş şefi ve sanat yönetmeni Niyazi oldu.^[6]

1984-1990 yıllarında orkestra şefi ve sanat yönetmeni olarak Rauf Abdullayev görev yaptı. 1992-1998 yıllarında Yalçın Adıgüzelov baş şef ve sanat yönetmeni oldu. 1998 yılından itibaren bu görevi Rauf Abdullayev yürütmektedir. Azerbaycan Devlet Senfoni Orkestrası, Almanya, Türkiye, İsviçre, Mısır, ABD, Fransa, Birleşik Krallık, İtalya, BAE'de başarı kazandı. Orkestra, Uluslararası Rostropoviç Festivali, Gebele Uluslararası Müzik Festivali, Üzeyir Hacıbeyov Uluslararası Müzik Festivali, Uluslararası Muğam Festivali'nin aktif katılımcısıdır.^[6]

Azerbaycan Devlet Halk Çalgıları Orkestrası, 2000 yılında Azerbaycan Devlet Filarmonisi bünyesinde kuruldu ve aynı yıl 8 Mart Kadınlar Günü dolayısıyla düzenlenen konserde ilk kez sahneye çıktı. Orkestra, 2007 yılı mayıs ayında Azerbaycan, Belarus ve Moldova cumhuriyetlerinde düzenlenen kültür ve sanat günlerine katıldı. Şu anda orkestranın sanat yönetmeni ve baş şefi Oğaberdi Paşayev'dir. Azerbaycan Devlet Halk Çalgıları Orkestrası, 2004 ve 2005 yıllarında İran İslam Cumhuriyeti'nin Tahran şehrinde düzenlenen geleneksel XX "Fajr" Uluslararası Müzik Festivalleri'nde iki kez en yüksek "Altın Chang" ödülüne layık görüldü.^[7][8]

Kara Karayev Adına Azerbaycan Devlet Oda Orkestrası, 1964 yılında ünlü Azerbaycan bestecileri Kara Karayev ve Fikret Amirov'un girişimiyle kuruldu. Orkestranın baş şefi ve sanat yönetmeni, cumhuriyetin halk sanatçısı ve Devlet Ödülü sahibi Nazim Rizayev idi. 1995'ten 1997'ye kadar orkestra Yaşar İmanov tarafından yönetildi. 1998'den beri orkestra halk sanatçısı Temur Goyçayev tarafından yönetilmektedir. Orkestra repertuarı Azerbaycanlı ve yabancı bestecilerin eserlerinden oluşmaktadır. 1998 yılı temmuz ayında orkestra Azerbaycan kültürünü Londra'da başarıyla temsil etti, aynı yılın Eylül ayında ise Paris'te Kara Karayev'in 80. doğum yıldönümüne adanmış bir jübile konseri verdi. 2011 yılı mayıs ayında Pekin'de düzenlenen Azerbaycan Kültür Günlerinde, temmuz ayında Fransa'da "Ramatuel" Uluslararası Klasik Müzik Festivali'nde yer aldı. 2011 yılı şubat ayında orkestra Paris'te "Gavou" Konser Salonu'nda, Eylül ayında Berlin ve Paris'te, aralık ayında ise Roma'da Azerbaycan cumhurbaşkanı yardımcısı Mihriban Aliyeva'nın girişimiyle Azerbaycan'ın bağımsızlığının 20. yıldönümüne adanmış konser programlarında yer aldı. 2014 yılı 6 Haziran'da Haydar Aliyev Vakfı organizasyonu ve Azerbaycan'ın Yunanistan'daki büyükelçiliğinin desteğiyle Atina'daki "Megaro Muziks" Kültür Kompleksi'nde Kara Karayev Adına Azerbaycan Devlet Oda Orkestrası konseri düzenlendi.^[7][9][10]

Fikret Emirov Adına Azerbaycan Devlet Şarkı ve Dans Topluluğu, 1938 yılında Üzeyir Hacıbeyov tarafından kuruldu. Çeşitli dönemlerde topluluk Üzeyir Hacıbeyov ile Azerbaycan bestecileri Said Rüstemov, Cahangir Cahangirov, Vasif Adıgüzelov, Hacı Hanmammadov, Telman Hacıyev ve Ramiz Mirişli tarafından yönetildi. Topluluğun koreografi grubunda Amina Dilbazi, Tutu Hamidova, Büyükaga Mammadov, Roza Celilova, Aliya Ramazanova, Afak Malikova, Kâmil Dadaşov, Aliakram Aslanov, Nadir Mammadov ve diğer ünlü dans ustaları yetişti. Topluluk repertuarı Azerbaycan ve dünya halklarının şarkı ve dansları, koro eserlerinden oluşmaktadır. Şarkı ve dans topluluğunun sanat yönetmeni ve şefi Oğaberdi Paşayev'dir.^[7]

Azerbaycan Devlet Koro Kapellası'nın temeli, 1926 yılında Üzeyir Hacıbeyov'un çok sesli koro oluşturma girişimiyle atıldı. 1966 yılında Devlet Filarmonisi bünyesindeki Azerbaycan Devlet Koro Kapellası kuruldu. Kurulduğu tarihten itibaren uzun yıllar boyunca topluluğa hizmet eden sanat çalışanı, koro şefi Eduard Novruzov yönetti. 1996'dan itibaren Azerbaycan Devlet Koro Kapellası'nın sanat yönetmeni ve baş şefi Gulbaji İmanova'dır. Koro repertuarı Azerbaycan ve yabancı bestecilerin eserlerinden oluşmaktadır.^[7]

Azerbaycan Devlet Piyano Üçlüsü, 2002 yılında Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın girişimiyle oluşturuldu. Piyano üçlüsünün üyeleri Tuhfa Babayeva (keman), Nargiz Aliyarova (piyano) ve Sabina İbrahimova (viyolonsel)'dır. Piyano Üçlüsü repertuarında Azerbaycan ve yabancı bestecilerin eserleri yer almaktadır.^[7]

Azerbaycan Devlet Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, 1998 yılında kuruldu. Yaylı Çalgılar Dörtlüsü'nün üyeleri Uran Sayidov (I keman), Sultan Mammadova (II keman), Vahtang İmanov (viyola), Aleksey Miltih'dir (viyolonsel). Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, 1998 yılı Eylül ayında Paris'te UNESCO kapsamında düzenlenen K. Karayev'e adanmış konserde ve 2000 yılında İstanbul'da Cemil Reşit Rey Konser Salonu'nda başarıyla performans sergiledi.^[7]

Azerbaycan Devlet Dans Topluluğu, 1970 yılında kuruldu. Topluluğa uzun yıllar ünlü bale sanatçıları, SSCB halk sanatçıları Leyla Vekilova ve Alibaba Abdullayev liderlik etti. Bu sanatçıların çabaları sayesinde topluluk, repertuarını çeşitli danslarla zenginleştirdi. 1984'ten günümüze kadar topluluğa Afak Malikova başkanlık etmektedir. Devlet Dans Topluluğu'na "Hizmet Eden Topluluk" unvanı verilmiştir. Profesyonellerden oluşan bu topluluk, birçok uluslararası festivalin, Rusya, Ukrayna,Gürcistan, Türkiye, Avusturya'da düzenlenen Azerbaycan Kültür Günlerinin, kültürel programların ve devlet düzeyindeki etkinliklerin katılımcısı olmuştur. 1979 yılında Uluslararası Kartaca Folklor Festivali'nde altın madalya kazanmıştır.^[7][11]

Wikimedia Commons'ta Azerbaycan Devlet Akademik Filarmonisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.