Eleni (V. İoannis'in eşi)

Eleni Kantakuzini (Yunanca: Ελένη Καντακουζηνή; 1333 - 10 Aralık 1396), Bizans İmparatoru V. İoannis'un imparator eşidir.

VI. İoannis ve İrini Asanina çiftinin kızıdır; Donald Nicol, çiftin üç kızının en küçükleri olduğuna inanır.^[1] Matheos Kantakuzinos ve Manuil Kantakuzinos'un kızkardeşidir. Kızkardeşleri Maria ve Theodora sırasıyla II. Nikeforos Orsini ve I. Orhan'ın eşleridirler.

V. İoannis ve VI. İoannis, 1341-1347 yılları arasında devam eden iç savaş sırasında kavga eden rakip imparatorlardı. 3 Şubat 1347 tarihinde, iki taraf bir uzlaşıya vardılar. VI. İoannis, kıdemli imparator, V. İoannis ise kıdemsiz ortak imparator kabul edildi. Anlaşma, VI. İoannis'in kızı Eleni'nin V. İoannis ile evlenmesi ile devreye girmiştir. Evlilik,babasının Patrik İsidor tarafından tac giydirilmesinden sekiz gün sonra 28 Mayıs 1347 – 29 Mayıs 1347 tarihinde gerçekleşmiştir.^[2] Eleni on üç yaşında, damadın ise on beşinci doğum gününe bir ay vardı. Barış, kocasının babasına karşı düşmanlığı yeniden başlatması ile sadece 1352 yılına kadar sürdü. VI. İoannis, 4 Aralık 1354 tarihinde tahttan el çekmeye zorlandı. Kardeşi Mateos, ortak imparator unvanını, mağlup olduğu 1357 yılına kadar muhafaza etti.

Evliliğinden önce, Eleni, kızkardeşi Theodora'nın Osmanlı Beyi I. Orhan ile evlilik töreni için Selymbria'ya giden anne ve kızkerdeşine 1346 yılında eşlik etti. Eleni'nin evliliğinden kısa bir süre sonra Orhan, babası VI. İoannis lehine avantaj sağlamak üzere Konstantinopolis'e kocası V. İoannis'i öldürmesi için bir ajan yolladı. 1352 yılında Eleni, kocası ve oğlu Manuil'e, VI. İoannis tarafından kocasına tahsis edilen Trakya'daki şehirlerin kontrolünü devralmak için yaptıkları seyahatte eşlik etti. Nikiforos Grigoras, Eleni'nin daha sonra Palamite karşıtı gruba katılan kocasının babasına karşı muhtemel eylemelerinden babasını korumak için Konstantinopolis'e geri döndüğünü iddia eder.^[2]

Oğlu, IV. Andronikos, devam eden iç savaş sırasında, babasını 12 Ağustos 1376 tarihinde tahttan indirdiği zaman, Eleni iki tarafı uzlaştırmaya çalıştı. Çabalarına rağmen, V. İoannis ve oğulları Teodore ile Manuil aynı yılın ekim ayında hapsedildiler. Üçü Haziran 1379'da hapisten kaçınca, bunun sorumlusu olduğu düşünüldü. IV. Andronikos, yanına annesi Eleni'yi, onun babası VI. İoannis ve onun iki kızkardeşi Maria ile Theodora rehin alarak, Galata'ya kaçtı. Orada bu dört kişi sıkı bir şekilde hapsedildiler ve Galata Kalesinin kuşatılması nedeniyle atan bir mahrumiyet çektiler. V. İoannis ve IV. Andronikos Mayıs 1381 tarihinde bir anlaşma imzaladıktan sonra serbest bırakıldılar ve Demetrios Kydones'e göre Konstantinopolis halkından coşkulu bir hoş geldin ile karşılandı.^[3]

Eleni kocası V. İoannis 1391 yılında öldükten sonra, Konstantinopolis'te Kyra Martha Manastırı'nda rahibe oldu ve adını Hypomone olarak değiştirdi. Nikol, Eleni'nin Temmuz 1392 sonrasında görevlerini devam ettiğini önerir, bunun kanıtı, Eleni'nin o zaman kadar devlet işlerinde aktif görev almasıdır. 1396 yılında ekim ile kasım arası bir zaman ölmüştür.

Eleni ve V. İoannis çiftinin en az altı çocuğu olmuştur:^[4]

• IV. Andronikos (2 Nisan 1348 – 28 Haziran 1385);
• İrini Paleologina (y. 1349 - 1362 sonrası); Eleni kızkardeşi Theodora ile Orhan Bey'in oğlu Şehzade Halil ile evlenmiştir;
• II. Manuil (27 Haziran 1350 – 21 Temmuz 1425);
• I. Theodoros Paleologos y. 1355 – 24 Haziran 1407, Mora Despotu;
• Mihail Paleologos III. Aleksios'dan Trabzon İmparatorluğu tacını talep etmiştir; despot;
• Maria Palaiologina (ö. 1376), I. Murad ile nişanlanmış ama evlilik gerçekleşmeden ölmüştür;

• Frances Kianka, "The Letters of Demetrios Kydones to Empress Helena Kantakouzene Palaiologina" 26 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dumbarton Oaks Papers: Homo Byzantinus: Papers in Honor of Alexander Kazhdan, 46 (1992), pp. 155–164

• Her listing in "Medieval lands" by Charles Cawley, along with her husband and children. 14 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The project "involves extracting and analysing detailed information from primary sources, including contemporary chronicles, cartularies, necrologies and testaments."