Hawdıqo Mansur

Thamade
Dzepaşe
Hawdıqo Mansur
Хьаудыкъо Мансур
Çerkesya Konfederasyonu Lideri
Görev süresi
1839-1846
Yerine geldiği İsmail Berzeg
Yerine gelen Naib Muhammed Emin
Kişisel bilgiler
Doğum 1770'ler
Natuhay, Çerkesya
Ölüm 1846
Çerkesya
Milliyeti Çerkes
Mesleği Asker, siyasetçi
Dini Sünni İslam
Askerî hizmeti
Bağlılığı Çerkesya Konfederasyonu
Çatışma/savaşları Rus-Çerkes Savaşı

Hawdıqo Mansur Şupago[1] (Adigece: Хьаудыкъо Мансур, romanize: Hawdıqo Mansur; Rusça: Хаудуко Мансур/Мамсыр Гайду-Кор;[1][2] veya Haud-oğlu Mansur), Çerkesya Konfederasyonu'nun 1839-1846 arasında de facto lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almıştır.[3][4][5][6] Natuhayların baş aşireti olan Şupago aşiretinin lideriydi.[1] Qalebatıqo Şupago ile akrabadır.[1]

Biyografi

Hawdıqo Mansur (3. sıradaki) ve arkadaşları. Yanında İsmail Berzeg duruyor.

İsim

Mansur'un soy adı Şupago olup, Hawdıqo "Hawd'ın oğlu" anlamına gelmektedir. Çerkeslerin "-qo" soneki ile biten hem soyadları hem de lakapları vardı. Bu ek Türkçe adlardaki "-oğlu" ekiyle eş anlamlıdır.

Çerkesya'yı ziyaret eden ve anılarını yazan İngiliz seyyah Longworth, onu "Hawdıqo Mansur" isminin Türkçe çevirisi olan "Haud-oğlu Mansur Bey" olarak adlandırıyor. Çerkesler Osmanlı hükûmeti ile iletişim kurarken isimlerinin Türkçe çevirilerini kullanırlardı. Mansur'un popülerliğini öven Longworth, Çerkeslerin Mansur'u "ülkenin kralı" olacak kadar sevdiğini belirtir. Aynı zamanda Mansur'un akıcı Türkçe konuştuğundan bahseder.[4] Babasının Türk olduğuna dair iddialar vardır.[1]

Gençliği

Çerkesler tarihlerini yazmadıkları ve tüm bilgiler dış kaynaklarından geldiği için Hawdıqo'nun gençliği hakkındaki bilgiler detaylı değildir. Çerkes soylularından olan Hawdıqo, Natuhay bölgesinde doğdu ve askeri bir eğitimle büyüdü. "Kürsüde sesiyle, savaşta kılıcıyla üstünlük kazanan bir adam" olarak tanımlandı.[3]

Rus-Çerkes Savaşı

Birkaç kaynak, Hawdıqo'nun tüm Çerkesya'da saygı duyulan bir kişi olduğunu belirtir. 6 Mayıs 1837'de Adagum kenarında 1000 Çerkes temsilcinin, James Bell'in ve John Augustus Longworth'un katıldığı toplantının başkanlığını yaptı.[7] Aralık 1838'de Şapsığlar ve Natuhaylar, Ruslarla gizli temas halinde olduklarından şüphelendikleri bazı Natuhayları cezalandırmak için meclis topladılar ve bu meclisin başkanlığını Hawdıqo Mansur üstlendi.[8] 1839'da Çerkesler, Anapa civarındaki Bığurqal'ı yeni başkentleri olarak ilan ettiler ve Hawdıqo Mansur, Çerkes Konfederasyonunun lideri ilan edildi. Bu unvanı ölümüne kadar korudu. Natuhaylar üstünde büyük etkisi vardı.[2] General Raevsky, Şubat 1840'ta "Doğu Yakasının Siyasi Durumu Üzerine" notunda şunları söylüyor: "Meclisin başkanı Khaud-Oglu-Mamsyr idi."[1][5][9] Şövalye Edouard Taitbout de Marigny'nin Çerkesya'ya seyahatlerle ilgili kitabında bahsettiği soylu bir Natuhay sülalesi olan Şupago sülalesinin lideri olarak bahsediliyor.[10] Nikolay Rayevski'ye göre Şupago sülalesinin liderliği Mehmed İndaraqo'dan kendisine geçmişti.[11] James Bell'in kitabından alıntılanan "Çerkesya baş kadısının ve diğer büyüklerin Sucuk-kale ile ilgili beyanı" adlı bir belgenin imzaları arasında onun imzası da bulunmaktadır.[12] (James Bell de Çerkesya'yı ziyaret etmiştir) Yine "Haudoğlu Mansur" olarak bilinmektedir.[12]

1840 yılında yaptığı konuşmada teslim olmaktansa gerekirse çocukları bile askere alabileceklerinden bahseder:[3]

"Birçok cesur savaşçılarımızı kaybettiysek de onların yerine koyacak adamlarımız ve çocuklarımız vardır! En fenası, barut ve kurşunumuz olmaması yüzünden tüfeklerimizi kullanamayacak bir hale düşmemizdir. Böyle olsa bile elimizde kılıçlarımız ve kamalarımız varken düşmanlara aslâ itaat etmeyeceğiz! Bütün dünya bizi terketse ve vatanımızın son noktasına kadar sürülsek dahi yine Adigelerin (Çerkeslerin) neye muktedir oldukları görülecektir. Gerekirse kadın ve çocuklarımızın düşman eline geçmemeleri için onları kendi ellerimizle keseceğiz ve onların intikamını almak için müttehiden biz de mahvolacağız."

— Hawdıqo Mansur

Lazarevsky Kuşatması 7 Şubat 1840 gecesi gerçekleşti. 3 saatlik bir savaşın ardından sur Çerkesler tarafından alındı. Kale daha sonra topraklarında düşman unsurları istemeyen Çerkesler tarafından yıkıldı. Hawdıqo mansur ve İsmail Berzeg, 11.000 kişilik bir orduyla Abyn dahil iki kaleyi daha ele geçirmeye devam etti.

Ölümü

1846'da öldü.

Kaynaklar

  1. ^ a b c d e f Хотко, Самир (2014). "КАВКАЗСКАЯ ВОЙНА: УРОКИ ИСТОРИИ И СОВРЕМЕННОСТЬ". Майкоп: Материалы научной конференции, посвященной 150-летию окончания Кавказской войны. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  2. ^ a b Хотко, Самир (2015). "ГЛАВА 5. ЧЕРКЕССКИЙ ЛИМЕС" (Rusça). Адыгейский республиканский институт гуманитарных исследований. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  3. ^ a b c İsmail Hakkı Berkok (1958). Tarihte Kafkasya. İstanbul Matbaası. 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023. 
  4. ^ a b John Augustus Longworth, A Year Among the Circassians
  5. ^ a b Анатольевна, Кажарова Инна (2018). "Путь как пространственная и духовная категория в романе А. Нажжара "Изгнанники Кавказа"". Научный диалог (8): 122-133. ISSN 2225-756X. 
  6. ^ "КАВКАЗ ЗАОМ ИПРОИЗВЕДЕНИЕХЭМ КЪАХЭФЭРЭ АДЫГЭ ЦIЭ УНАЕХЭР" (Adigece). Adyghe Republican Institute of Humanitarian Studies named after. T.M. Kerasheva. 2014. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  7. ^ "АДЫГЭ НЫПЫР. АБЫ И ТХЫДЭР И МЫХЬЭНЭР – KAFFED" (Kabardeyce). Erişim tarihi: 10 Eylül 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  8. ^ ИнфоРост, Н. П. "ГПИБ | Т. 3 : [Письма 1839-1841 гг.]. - 1910". elib.shpl.ru. s. 48. Erişim tarihi: 10 Eylül 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  9. ^ Raevsky. "Doğu Yakasının Siyasi Durumu Üzerine". Şubat 1840
  10. ^ Taitbout de Marigny, Edouard (1836). Voyages en Circassie (Fransızca). 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023. 
  11. ^ Samir, Hotko (1 Ocak 2022). "Çerkesya'nın batı vilayeti Nathokuac". Jineps Gazetesi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  12. ^ a b James Stanislaus Bell (1840). Journal of a Residence in Circassia: During the Years 1837, 1838 and 1839 (İngilizce). 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023.