Kapu Camii

37°52′12″K 32°29′57″D / 37.87000°K 32.49917°D / 37.87000; 32.49917İnançİslamAçılış17. yüzyılMimariMimari türOsmanlı MimarisiÖzelliklerMinare sayısı1

Kapu Camii, Konya'da 17. yüzyıl Osmanlı dönemine ait tarihi cami. Şehirdeki Osmanlı camileri arasındaki en büyük camidir. Merkez Karatay ilçesi, Sarraflar caddesi üzerindeki caminin mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne ait olup, Karatay Müftüğülüğü'ne bağlı olarak faal durumdadır.

Tarihçe

Cami adını, Konya Kalesi'nin girişlerinden birinin yanında kurulmuş olmasından almıştır. 1658 yılında Mevlevi Dergâhı postnişinlerinden Pir Hüseyin Çelebi tarafından yaptırılmıştır.[1] 1811 yılında ilk tadilattan geçen cami, 1867 yılındaki bir yangında çevresindeki vakıf dükkânlarıyla birlikte tamamen yanmıştır. 1868 yılında tekrar inşa edilen cami aslını tamamen yitirmiştir.

Mimarisi

Kesme taştan inşa edilen cami klasik Osmanlı cami mimarisi taşımaktadır. Çatısı iç kısımda 8 küçük kubbelidir. Mihrabı taş, minberi ahşaptandır. Taç kapısı üzerinde 1868'deki son tadilata dair bir kitabesi bulunur. Ayrıca doğu ve batı yönlerinde de kapıları vardır. Caminin girişinde 10 sütun üzerine dayanan son cemaat mahfili bulunur.

Konya’da platform üzerine inşa edilen birkaç örnekten biri olan eser, kesme taştan inşa edilmiştir. Cami, enine dikdörtgen bir harim (ana ibadet mekânı) ve harimin kuzeyinde yer alan dokuz kemer gözlü bir son cemaat yerinden oluşmaktadır. Altında dükkânlar bulunan, üzeri düz tavanla örtülü ve on adet sütunun sivri kemerlerle birbirine bağlaması ile oluşan son cemaat yerine dokuz basamaklı taş bir merdivenle ulaşılmaktadır.[2]

Yapının cepheleri alt ve üst pencerelere sahiptir. Cephelerin özelliklerine göre pencere sayıları değişmektedir. Pencereler hem altta, hem de üstte dikdörtgen formludur. Alt pencereler üsttekilere göre daha büyük tutulmuştur. Ayrıca alt pencereler ayı zamanda sivri tahfif kemerli olup, kemer alınlıkları tuğla ile örülmüştür. Tuğla malzeme dışında yapının cephelerinde kesme taş kullanılmış, bazı bölümlerde ise devşirme (antik) malzemeye de yer verilmiştir.[3]

Yapıya üç yönde yer alan birer kapıdan girilmektedir. Kuzey cephede son cemaat yerinde bulunan giriş doğu ve batıdaki girişlere göre daha özenli yapılmıştır. Basit silmelerle hareketlendirilen kuzeye girişin çerçevesi tavan seviyesine kadar çıkmaktadır. Giriş kemerinin üst kısmında üç satırlık kitabesi bulunmaktadır. Basık kemerli açıklıktan harime (ana ibadet mekânı) geçilmektedir. Harim çok ayaklı ve buna bağlı olarak da çok üniteli bir düzenlemeye sahiptir. Ayaklar birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlanmıştır.[4]

Birbirine ve duvarlara basık kemerlerle bağlanan 16 ahşap direğin taşıdığı üst örtü sistemine sahip harim yaklaşık olarak kare bir alanı kaplamaktadır. Ahşap direkler ile beden duvarları arasında kalan alanlarda düz tavan, sütunların arasında kalan alanlarda ise kubbelerin bulunduğu üst örtü sistemi kullanılmıştır. Kubbe eteklerinde kalem işi ile yapılmış bitkisel karakterli motifler tüm kubbe eteğini dolaşmakta ve kubbeye doğru yükselmektedir.[5]

Yapının sade taş mihrabı 1998 yılında yapılan restorasyonda yenilenerek yerine bugün bugünkü çini mihrap yapılmıştır. Caminin güney duvarında iki pencere arasındaki beden duvarından hafifçe öne taşırılmış dikdörtgen bir çerçeve ile sınırlandırılmıştır. Harimin üzerinde ikinci bir kat görünümünde “U” planlı bir mahfil yer almaktadır. Doğu, batı ve kuzey beden duvarlarının bitişiğindeki düz tavanla örtülü alanların altında yer alan ahşap mahfile kuzeydoğu ve kuzeybatı köşelerde yer alan iki adet merdivenle ulaşılmaktadır.

Caminin beden duvarları pencere hizasına kadar çini kaplanmıştır. Pencere açıklıklarının çevreleri ve kubbeye geçiş elemanları ile kubbelerde yoğun bir kalem işi süsleme göze çarpmaktadır. 1998 yılında gerçekleştirilen restorasyonda büyük oranda yenilenmiş olan kalem işleri, beyaz sıva üzerine açık mavi ve lacivert renk olarak uygulanmıştır.[6]

Konya'da, Hükümet Konağının güneyinde yer alan ve asıl adı İhyaiyye olan cami, Konya Kalesinin Atpazarı ile Telli Kapılan arasında kaldığı için bu adla anılır olmuştur. Günümüzde kullanılmakta olan yapı, aynı yerde inşa edilmiş olan üçüncü yapıdır.[7]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020. 
  2. ^ Remzi Duran – vd, Konya’daki Geç Dönem Osmanlı Yapıları, İpek Yolu Konya Kitabı IX, Konya, 2006, s.235-263.
  3. ^ Haşim Karpuz, Türk Kültür Varlıkları Envanteri Konya 42, Cilt: I, Ankara, 2009, s.195-196.
  4. ^ Ali Baş, Konya’daki Osmanlı Camileri, Osmanlı Döneminde Konya, Konya, 2003, s.261-262.
  5. ^ Hüseyin Muşmal-Mustafa Çetinaslan, Bir Keşif Defteri Işığında Konya Kapı Camii’nin İnşa Süreci ve Mimari Özellikleri, The Journal of İnternational Social Research Volume 2/6, 2009, s.459.
  6. ^ Hüseyin Muşmal-Mustafa Çetinaslan, Bir Keşif Defteri Işığında Konya Kapı Camii’nin İnşa Süreci ve Mimari Özellikleri, The Journal of İnternational Social Research Volume 2/6, 2009, s.459-460.
  7. ^ Remzi Duran – vd, Konya’daki Geç Dönem Osmanlı Yapıları, İpek Yolu Konya Kitabı IX, Konya, 2006, s.238.