Konkurtay

Konkurtay, Cengiz Han'ın soyundan gelen bir prens ve Anadolu'daki İlhanlı valisidir. Hitay kabilesinden Hülaku Han'ın cariye eşinden dünyaya gelen Konkurtay, doğrudan tahta sahip çıkamasa da askeri ve siyasi yeteneği sayesinde Elhanlı devletinin yönetiminde önemli kişilerden biri haline geldi. Ahmed Teküder'in 1282'de iktidara gelmesi ve 1284'te Argun tarafından devrilmesi gibi olaylarda önemli rol oynadı. Devlet içinde seçildiği bir diğer konu da uzun süre İlhanlılar devletinin Anadolu naibi olarak görev yapmasıydı.

Hayatı

Konkurtay, Hülaku Han'ın Hitay kabilesinden cariye eşi olan Açuça Akuçi ile evliliğinden doğdu. Konkurtay, Hülaku Han'ın dokuzuncu oğluydu ve kardeşi Abaka'nın saltanatı sırasında ana komutanlardan biri olarak görev yaptı. İlhanlılar devletinin Anadolu naibi olarak iki kez atandı, ilk naiplik Abaka'nın, ikincisiAhmed Teküder'in saltanatı sırasında oldu. Kış kampı Tokat yakınlarındaki Kazova Ovası'ndaydı ve valiliğinin merkezi Kayseri'ydi.

Hamdullah Kazvinî, Zafarname adlı eserinde onu bilge bir vali olarak tanımlıyor.^[1] Kalavun, onu sadece onursuz biri olarak değil, aynı zamanda zalim biri olarak da tanımlıyor.^[2]

Anadolu'da valiliği

1277'deki Elbistan Savaşı'ndan sonra Anadolu'daki Moğol ordusunun komutanı Konkurtay, vezirliğine de Şemseddin Cüveyni atandı. Bu atama sırasında Anadolu Selçuklu Devleti'ne isyan eden Türkmen boylarına karşı savaşmakla da görevlendirildi.^[3] Selçuklu tahtına sahip çıkan Cimri'nin peşine düştü ve hamisi Karamanoğulları'na saldırdı. Sonuç olarak, Ekim 1277'de Karamanoğulları hükümdarı I. Mehmed, oğulları Mahmud ve Karaman yakalanıp idam edildi.^[4] Konkurtay daha sonra Sahib Peder'e kendi adına hareket etmesi için yetki verdi. III. Gıyaseddin Keyhosrova'nın 1282'de Karamanoğulu ve Eşrefoğulları Beyliği'ni boyun eğdirmesine yardım etti. Her halükarda Konkurtay, Abaka Han'ın ölüm haberini duyduktan sonra Anadolu'daki faaliyetlerini askıya almak zorunda kaldı.

Taht mücadelesine katılımı

Abaka Han'ın ölümünden sonra Konkurtay, Ahmed Teküder'in Maragha'daki taht iddialarını destekledi. Bunun karşılığında Teküder, 12 Temmuz 1282'de ona Hülaku Han'ın Kereit hizmetçisi ve Dokuz Hatun'un yeğeni Togitay Hatun'u verdi. Aynı gün yeniden Anadolu valiliğine atandı.^[5] Ancak daha sonra tahtta hak iddia eden Argun'u Ahmed Teküder'i karşı desteklemeye başlaması Teküder'i şüphelendirdi.

Tekudar, Eski Moğol grubu olarak adlandırılan Nasturi Hristiyan^[6] ve Budist Moğol seçkinleri^[7] arasındaki popülaritesini yavaş yavaş kaybetti. Abaka Han'ın oğlu ve Teküder'in yeğeni Argun artık daha çok sevilmeye başlandı.^[7][8] Devlet işlerine karışmakla tehdit eden yüce Moğol hanı Kubilay Han'a Teküder'i şikayette bulundular ve onlara kızan Teküder, Doğu Nasturi Kilisesi'ni suçladı ve patrik III Yahballah'ı hapse attı. III Yahballah'ın hayatı bir Nasturi olan Kutuy Hatun tarafından kurtarıldı.^[8] Argun, daha önce Teküder'i destekleyen Konkurtay'ın desteğini alarak taht için önemli bir ilerleme kaydetti. Konkurtay daha önce Mangu Teymur ve annesi Ölcey Hatun'nu destekleyen gruptandı.^[7] Yanıt olarak Tekudar, Konkurtay'ı Alinag ile değiştirdi ve hem Konkurtay'ın hem de Argu'nun tutuklanmasını emretti. Argun'un ordusu 4 Mayıs 1284'te Kazvin yakınlarındaki Ağhoca denilen yerde bozguna uğradı ve teslim oldu.^[8] Argun, Alinag tarafından esir tutulurken Teküder, Argun'un kaderini belirlemek için annesinin fikrini almak için zaman harcadı.^[7] Ancak askeri nedenlerle^[8] bir saray darbesi gerçekleşti ve 4 Temmuz'da Argun serbest bırakıldı. Teküder, 10 Ağustos'ta kendi ordusu tarafından öldürüldü. Argun ertesi gün tahta çıktı.^[8]

Ailesi

12 Temmuz 1282'de ona Hülaku Han'ın Kereit hizmetçisi ve Dokuz Hatun'un yeğeni Togitay Hatunla evlendi ve bu evlilikten doğan çocuklardan sadece ikisi yetişkinliğe ulaştı:^[1]

• Esen Timur Harbende (1296'da Gazan Han tarafından idam edildi^[9])
• Polad
• Eldar (1296'da Gazan Han tarafından idam edildi^[9])
• Karay (bebekken öldü)
• Beyaz Timur
• Çanktimur (bebekken öldü)
• Taştimur (bebekken öldü)
• Aşiktimur (bebekken öldü)

Kaynak

• L. J. Ward (1983). The Ẓafar-nāmah of Ḥamd Allāh Mustaufi and the Il-Khān dynasty of Iran. Manchester: University of Manchester Press.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)
• Jonathan Z. Brack (2016). Mediating Sacred Kingship: Conversion and Sovereignty in Mongol Iran. Michigan: University of Michigan Press. 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
• Bruno De Nicola (2017). Women in Mongol Iran: The Khatuns, 1206-1335. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 9781474437356.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)
• Bruno De Nicola və Charles Melville. The Mongols' Middle East: Continuity and Transformation in Ilkhanid Iran. Brill Publishers. ISBN 9789004314726. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 

Kaynakça