Sâhib Ataoğulları Beyliği
Sâhib Ataoğulları Beyliği | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1277-1327 | |||||||||
Başkent | Afyonkarahisar | ||||||||
Yaygın dil(ler) | Türkçe | ||||||||
Hükûmet | Monarşi | ||||||||
Bey | |||||||||
| |||||||||
Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
|
• Batı Hiung-nu (İÖ 56-36)
• Kuzey Hiung-nu (48-156)
• Güney Hiung-nu (48-216)
• Siyenpi İmparatorluğu (93-234)
• Avrupa Hun İmparatorluğu (352-469)
• Göktürk Kağanlığı (552-744)
• Doğu Göktürk (583-630)
• Batı Göktürk (583-659)
• İkinci Göktürk (681-744)
• Avar Kağanlığı (562-803)
• Seyanto Hanlığı (628-647)
• Hazar Kağanlığı (630-1048)
• Büyük Bulgar Hanlığı (632-668)
• İdil Bulgarları (7. yy-1240'lar)
• Kangar Birliği (659-750)
• Birinci Bulgar İmparatorluğu (681-1018)
• Uygur Kağanlığı (742-840)
• Kansu Uygur (848-1036)
• Kırgız Kağanlığı (693-1207)
• Karahoca Uygur (991-1209)
• Karluk Hanlığı (743-1220)
• Oğuz Yabguluğu (750-1055)
• Karluk Yabgu Devleti (756-940)
• Şirvanşahlar Devleti (799-1539)
• Karahanlılar (840-1212)
• Doğu Karahanlılar (1032-1210)
• Batı Karahanlılar (1041-1212)
• Peçenek Hanlığı (860-1091)
• Tolunoğulları (868-905)
• Akşitler (935-969)
• Gazne Devleti (961-1186)
• Büyük Selçuklu İmparatorluğu (1040-1157)
• Türkiye Selçuklu (1077-1308)
• Kirman Selçuklu (1092-1187)
• Suriye Selçuklu (1092-1117)
• Irak Selçuklu (1118-1194)
• Mengüçlü (1072-1277)
• Harezmşahlar İmparatorluğu (1077-1231)
• Danişmendliler (1080-1178)
• Çaka Bey (1081-1098)
• Çubukoğulları (1085-1092)
• Dilmaçoğulları (1085-1192)
• Saltuklu Beyliği (1092-1202)
• İnaloğulları (1098-1183)
• Ahlatşahlar (1100-1207)
• Artuklu Beyliği (1102-1408)
• Böriler (1104-1154)
• Zengiler (1127-1250)
• İldenizliler (1142-1225)
• Erbil Beyliği (1146-1232)
• Salgurlular (1148-1286)
• Eyyûbîler (1171-1348)
• Cengiz İmparatorluğu (1206-1368)
• Delhi Sultanlığı (1206-1527)
• Çobanoğulları (1227-1309)
• Çağatay Hanlığı (1227-1347)
• Doğu Çağatay Hanlığı (1347-1680)
• Batı Çağatay Hanlığı
• Altın Orda Devleti (1242-1502)
• Memlûk Sultanlığı (1250-1517)
• Karamanoğulları (1256-1483)
• İnançoğulları (1261-1368)
• Sâhib Ataoğulları (1275-1342)
• Pervaneoğulları (1277-1322)
• Eşrefoğulları (1280-1326)
• Menteşe Beyliği (1280-1424)
• Karesi Beyliği (1297-1360)
• Candaroğulları (1299-1462)
• Osmanlı İmparatorluğu (1299-1922)
• Germiyanoğulları (1300-1423)
• Hamitoğulları (1301-1423)
• Saruhanoğulları (1302-1410)
• Taceddinoğulları (1303-1415)
• Aydınoğulları (1308-1426)
• Tekeoğulları (1321-1390)
• Ramazanoğulları (1325-1608)
• Eretna (1335-1381)
• Dulkadiroğulları (1339-1521)
• Taşanoğulları (1350-1398)
• Sufi Devleti (1361-1379)
• Timur İmparatorluğu (1370-1507)
• Akkoyunlular (1378-1508)
• Erzincan Beyliği (1379-1410)
• Karakoyunlular (1380-1469)
• Kadı Burhâneddin Devleti (1381-1398)
• Malva Sultanlığı (1392-1562)
• Nogay Ordası (1398-1642)
• Şeybani Hanlığı (1428-1599)
• Kazan Hanlığı (1438-1552)
• Kırım Hanlığı (1441-1783)
• Astrahan Hanlığı (1446-1556)
• Kazak Hanlığı (1465-1729)
• Buhara Hanlığı (1500-1785)
• Safevî Devleti (1501-1736)
• Yarkand Hanlığı (1514-1680)
• Hive Hanlığı (1515-1920)
• Kutbşah Devleti (1518-1687)
• Babür İmparatorluğu (1526-1858)
• Bakü Hanlığı (1718-1806)
• Afşar İmparatorluğu (1736-1796)
• Hokand Hanlığı (1740-1876)
• Revan Hanlığı (1747-1828)
• Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti (1913)
• Türkistan Millî Özerk Hükûmeti (1917-1918)
• Aras Türk Cumhuriyeti (1918-1919)
• İdil Ural Devleti (1918-1919)
• Alaş Orda (1917-1920)
• Kırım Halk Cumhuriyeti (1917-1918)
• Azerbaycan DC (1918-1921)
• Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükümeti (1918-1919)
• Azadistan (1919-1920)
• Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925)
• Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925)
• Tıva Halk Cumhuriyeti (1921-1944)
• Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti (1932-1934)
• Hatay Devleti (1938-1939)
• Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949)
• Azerbaycan Millî Hükûmeti (1945-1946)
• Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi (1964-1974)
• Özerk Kıbrıs Türk Yönetimi (1974-1975)
• Kıbrıs Türk Federe Devleti (1975-1983)
• Türkiye
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
• Kırgızistan
• Özbekistan
• Azerbaycan
• Kazakistan
• Türkmenistan
Tarihi Türk devletleri listesi
• Tarihî ve çağdaş Türk devletleri
- g
- t
- d
Sâhib Ataoğulları Beyliği Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasında sonra Afyonkarahisar ve çevresinde kurulan II. Dönem Anadolu Beylikleri'ndendir.[1] Anadolu Selçuklu Devleti veziri Sâhib Ata Fahreddin Ali'nin oğulları tarafından kurulan beylik, 1275-1341 yılları arasında varlığını sürdürdü.[2]
Birkaç Anadolu Selçuklu hükümdarına vezirlik yapan Sâhib Ata Fahreddin Ali,[3] III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde (1265-1282) Anadolu'yu denetimi altına alan İlhanlı hükümdarı Abaka Han tarafından 1272 yılında Moğollara karşı Memlüklerle iş birliği yaptığı gerekçesiyle vezirlikten uzaklaştırılarak tutuklandı.[4] 1275 yılında hapisten kurtulan Sâhib Ata, Abaka'nın huzuruna çıkarak yeniden vezir olma hakkını kazandığı gibi, oğulları Taceddin Hüseyin ile Nusreddin Hasan'a Afyonkarahisar (Karahisar-i Sâhib) ve yöresinin has olarak verilmesini sağladı. Böylece Sâhib Ataoğulları Taceddin ve Nusreddin'in ortak yönetimi altında kurulan beylik, 1277 yılında Karamanoğlu Mehmed Bey ile düzmece Selçuklu şehzadesi Cimri'nin Konya'yı ele geçirmeleri üzerine onlara karşı harekete geçti. Karamanoğulları ile yapılan Değirmençayı Savaşı'nda, Taceddin Hüseyin ve Nusreddin Hasan ölünce, Hasan'ın oğlu Şemseddin Mehmed beyliğin başına geçti. Şemseddin Mehmed de 1287 yılında Germiyanoğulları'nın bir saldırısını önlemek için giriştiği savaşta ölünce, oğlu Nusreddin Ahmed beyliğin başına geçti. İlhanlıların Anadolu genel valisi Timurtaş, kendisine başkaldıran uç beylerini denetim altına almak için sefere çıktığında Nusreddin Ahmed Germiyanoğulları'na sığındı.[5] Karahisar'ı kuşatan Timurtaş, babası Emir Çoban'ın İlhanlı hükümdarı Ebu Said tarafından öldürülmesi üzerine 1327 yılında kuşatmayı kaldırıp Mısır'a kaçınca, yurduna geri dönen Nusreddin Ahmed, Germiyanoğulları'nın egemenliğini tanıdı. Onun 1343 yılında ölmesinden sonra da toprakları Germiyanoğulları beyliğine katılan Sâhib Ataoğulları ortadan kalktı.[6]
Şu anda da Afyonkarahisar ilinde beyliğin adını taşıyan bir mahalle (Sahipata Mahallesi) mevcuttur.
Beyler
Bey![7] | Hüküm Süresi | Notlar |
---|---|---|
Taceddin Hüseyin Nusreddin Hasan | 1275-1277 | İkili Yönetim |
Şemseddin Mehmed | 1277-1287 | |
Nusreddin Ahmed | 1287-1341 |
Kaynakça
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri, s. 150-152.
- ^ Ahmed Tevhid, "Rum Selcukî Devleti'nin İnkırazıyla Teşekkül Eden Tavâif-i Mülûkdan Karahisar-ı Sâhib'de Sâhib Ataoğulları", TOEM, I/2 (9) (1329), s. 563-564; a.mlf., "Sahib Ataoğulları'ndan Ahmed", TTEM, XV/11 (88) (1341), s. 357-358.
- ^ M. Ferit - M. Mesut, Selçuk Veziri Sahip Ata ile Oğullarının Hayat ve Eserleri, İstanbul 1934, s. 139.
- ^ Faruk Sümer, "Anadolu’da Moğollar", Selçuklu Araştırmaları Dergisi, I, Ankara 1970, s. 62, 81.
- ^ Erdoğan Merçil, "Sâhib Ataoğulları", TDV Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ankara 2008, c. XXXV, s. 518.
- ^ Erdoğan Merçil, "Müslüman-Türk Devletleri Tarihi", Ankara 2004, s. 315-316.
- ^ Colin Imber, "Sāĥib Atā Oghullari", EI², VIII, 831 (İngilizce).