Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk

Instytut Chemii Bioorganicznej PAN

Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Dyrektor	dr hab. Luiza Handschuh
Adres
ul. Z. Noskowskiego 12/14 61-704 Poznań
Położenie na mapie Poznania Instytut Chemii Bioorganicznej PAN
Położenie na mapie Polski Instytut Chemii Bioorganicznej PAN
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Instytut Chemii Bioorganicznej PAN
52°24′43″N 16°54′59″E/52,411944 16,916389
Strona internetowa

Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk (ICHB PAN) – jednostka naukowa Polskiej Akademii Nauk o statusie instytutu, z siedzibą w Poznaniu. Prowadzi badania interdyscyplinarne, łączące chemię i biologię i informatykę, zwłaszcza w obszarze kwasów nukleinowych i białek oraz ich elementów składowych (np. nukleozydów, nukleotydów i oligonukleotydów), które obejmują ich syntezę, badania strukturalne oraz biologiczne. Przy ICHB PAN afiliowane jest Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe (PCSS)^[1].

W ICHB PAN zatrudnionych jest ponad 780 osób, w przybliżeniu w połowie w PCSS i w połowie w części chemiczno-biologicznej. Wśród ok. 130 pracowników naukowych^[1] 16 ma tytuł profesora, a 34 stopień doktora habilitowanego^[2][3]; ponadto w instytucie pozostaje aktywnych 6 profesorów emerytowanych^[3]. Łącznie w badania naukowe jest zaangażowanych bezpośrednio ponad 200 pracowników i ok. 80 doktorantów^[1]. Przy ICHB PAN funkcjonuje studium doktoranckie^[1] oraz prowadzona wspólnie z innymi instytutami PAN środowiska wielkopolskiego Poznańska Szkoła Doktorska Instytutów Polskiej Akademii Nauk (PSD IPAN)^[1][4].

ICHB PAN ma prawo nadawania stopni doktora i doktora habilitowanego w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych, w dyscyplinie nauki chemiczne i nauki biologiczne^[1] (wcześniej uprawnienia te obejmowały dziedzinę nauk chemicznych w obszarze chemii i biochemii^[5]). W lipcu 2024 r. w ICHB PAN funkcjonowało 29 zakładów naukowych^[6], 13 pracowni specjalistycznych^[7] i 2 zespoły merytoryczne^[8] oraz PCSS. Dwie z pracowni tworzą Centrum Biologii Chemicznej ERIC^[9], w którym działa wysokoprzepustowy system robotyczny Agamede^[10]. Poza laboratoriami badawczymi oraz pomieszczeniami PCSS, ICHB PAN posiada m.in. bibliotekę oraz centrum konferencyjne obejmujące aulę i dwie sale seminaryjne^[1][11].

W 2011 r. ICHB PAN wraz z Wydziałem Biologii UAM utworzył Poznańskie Konsorcjum RNA^[12], które w 2014 r. na okres 5 lat uzyskało status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego, nadawany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego^[13].

W latach 2017–2021 ICHB PAN miał przyznaną najwyższą kategorię A+ jednostek naukowych w Polsce^[14]. Od roku 2022 ma przyznane kategorie naukowe w 3 dyscyplinach^[15][16]:

• nauki biologiczne: A+
• nauki chemiczne: A+
• informatyka techniczna i telekomunikacja: A

Do większych inicjatyw ICHB PAN należy Europejskie Centrum Bioinformatyki i Genomiki, utworzone wspólnie z Wydziałem Informatyki Politechniki Poznańskiej. Znalazło się ono na tzw. Polskiej Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej. W ramach ECBiG w 2016 r. uruchomiono projekt Genomiczna Mapa Polski o finansowaniu ponad 100 mln zł, w znacznej części ze środków funduszy europejskich^[17][18]. Innym dużym projektem realizowanym w ICHB PAN jest „NEBI – Krajowy Ośrodek Badań Obrazowych w Naukach Biologicznych i Biomedycznych”, wartość projektu: 254 mln zł (konsorcjum ICHB PAN/PCSS/Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN)^[19].

W 2020 r. ICHB PAN włączył się w walkę z pandemią COVID-19, wykonując testy na obecność wirusa SARS-CoV-2 dla obszaru Wielkopolski, a także opracowując własny test, oparty w całości o materiały produkowane w Polsce, znacznie tańszy od testów komercyjnych i dostępny na masową skalę^{[1][20][21][22]}.

• chemiczna synteza i stereochemia modyfikowanych nukleozydów, nukleotydów i oligonukleotydów,
• chemia organicznych związków fosforu,
• chemia, biologia molekularna i badania strukturalne RNA,
• mechanizmy rozpoznawania molekularnego, biblioteki(inne języki) oligonukleotydowe, mikromacierze,
• analiza konformacyjna białek i kwasów nukleinowych za pomocą krystalografii rentgenowskiej i wysokorozdzielczego NMR,
• genetyka molekularna oddziaływań roślina – mikroorganizm, transformacja komórek roślinnych obcym DNA, rośliny transgeniczne,
• biologia molekularna wirusów i onkogenów,
• modelowanie molekularne i metody obliczeniowe w chemii i biologii molekularnej.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Pracownicy Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN.

Stan na lipiec 2024 r.

• Profesorowie tytularni^[2][3]: Paweł Bednarek, Maciej Figiel, Marek Figlerowicz, Zofia Gdaniec, Michał Jasiński, Mariusz Jaskólski, Elżbieta Kierzek, Ryszard Kierzek, Piotr Kozłowski, Mirosława Naskręt-Barciszewska, Marta Olejniczak, Anna Pasternak, Wojciech Rypniewski, Marta Szachniuk, Jan Węglarz i Eliza Wyszko.

• Doktorzy habilitowani^[2][3]: Maciej Antczak, Krzysztof Brzeziński, Marcin Chmielewski, Mariola Dutkiewicz, Agnieszka Fiszer, Małgorzata Giel-Pietraszuk, Mirosław Gilski, Kamilla Grzywacz, Luiza Handschuh, Paulina Jackowiak, Anna Jasińska, Agnieszka Kiliszek, Jacek Kolanowski, Joanna Kosman(inne języki), Edyta Kościańska, Krzysztof Kurowski, Anna Kurzyńska-Kokorniak, Magdalena Łuczak, Tomasz Ostrowski, Katarzyna Pachulska-Wieczorek, Anna Philips(inne języki), Katarzyna Rolle, Miłosz Ruszkowski(inne języki), Agnieszka Rybarczyk, Michał Sobkowski, Agata Świątkowska(inne języki), Aleksandra Świercz, Agata Tyczewska(inne języki), Anna Urbanowicz, Barbara Uszczyńska-Ratajczak, Zbigniew Warkocki, Anna Wojakowska(inne języki), Marzena Wojciechowska i Agnieszka Żmieńko(inne języki).

Prof. dr hab. Ryszard Adamiak^[23], prof. dr hab. Jan Barciszewski^[24][a], prof. dr hab. inż. Jacek Błażewicz^[26], prof. dr hab. Jerzy Boryski^[27], prof. dr hab. Maria Danuta Bratek-Wiewiórowska^[28], prof. dr hab. inż. Grzegorz Bujacz(inne języki)^[29], prof. dr hab. Józef Bujarski(inne języki)^[30], Jerzy Ciesiołka^[31][a], Rafał Ciosk^[32], prof. dr hab. Piotr Formanowicz^[26], prof. dr hab. Bożenna Golankiewicz^[33], dr hab. inż. Stefan Grocholewski^[34], prof. dr hab. Krzysztof Gulewicz^[35], prof. dr hab. Hieronim Jakubowski(inne języki)^[36], prof. dr hab. Marta Kasprzak^[37], prof. dr hab. Adam Kraszewski^[38][a], dr hab. Karolina Krystkowiak(inne języki)^[39], prof. dr hab. Włodzimierz Krzyżosiak^[40], dr hab. Tadeusz Kuliński^[a], prof. dr hab. Andrzej Legocki^[41][a], dr hab. Piotr Łukasiak^[26], prof. dr hab. Wojciech Markiewicz^[42], Takashi Miki, dr hab. Michał Sikorski^[43], prof. dr hab. Jacek Stawiński^[38][a], prof. dr hab. Maciej Stobiecki^[44][a], prof. dr hab. Tomasz Twardowski^[45][a], prof. dr hab. Maciej Wiewiórowski, prof. dr hab. Przemysław Wojtaszek^[46], dr hab. Jan Wrzesiński^[47].

Instytut Chemii Bioorganicznej wywodzi się z powstałego w 1969 roku poznańskiego Zakładu Stereochemii Produktów Naturalnych Instytutu Chemii Organicznej PAN (IChO), kierowanego przez prof. Macieja Wiewiórowskiego. W roku 1974 zespół M. Wiewiórowskiego przeniósł się do budynków przy ul. Noskowskiego, a w 1980 roku przekształcił się w Zakład Chemii Bioorganicznej PAN, który w 1988 r. uzyskał status samodzielnego instytutu PAN. W pierwszej połowie lat 90. Instytut zyskał znaczne powierzchnie laboratoryjne i biurowe oraz szklarnię, stanowiące Ośrodek Nauki PAN w Poznaniu^[48].

Od stycznia 2015 Instytut jest właścicielem willi miejskiej przy ul. Wieniawskiego 21/23^[49]. W willi ma powstać Centrum Innowacyjności i Edukacji Społecznej Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN^[50].

Jesienią 2022 r. IChB PAN przejął zespół pałacowo-parkowy w Turwi^[51].

Zakładem Chemii Bioorganicznej PAN, a następnie Instytutem Chemii Bioorganicznej PAN kierowali^[48]:

• 1980–1988: Maciej Wiewiórowski (założyciel i kierownik ZChB PAN do emerytury)
• 1988–2003: Andrzej Legocki (pierwszy dyrektor ICHB PAN; kadencja zakończona przedterminowo w związku z nominacją na Prezesa Polskiej Akademii Nauk)
• 2003–2011: Wojciech Markiewicz
• 2011–2023: Marek Figlerowicz^[52]
• od 2023: Luiza Handschuh^[53]

Przewodniczący Rady Naukowej ZChB/ICHB PAN i ich zastępcy w kolejnych kadencjach^[54]:

• 1984–1986: Jerzy Wrobel (zastępcy: Jerzy Pawełkiewicz(inne języki) i Aleksander Zamojski)
• 1987–1990: Jerzy Pawełkiewicz (zastępcy: Ignacy Siemion i Kazimierz Wierzchowski)
• 1991–1994: Aleksander Zamojski (zastępcy: Kazimierz Wierzchowski i Aleksander Zamojski)
• 1995–1998: Aleksander Zamojski (zastępcy: Jerzy Pawełkiewicz i Kazimierz Wierzchowski)
• 1999–2002: Kazimierz Wierzchowski (zastępcy: Wiesław Antkowiak i Ignacy Siemion)
• 2003–2006: Kazimierz Wierzchowski (zastępcy: Ewa Bartnik i Kazimierz Wierzchowski)
• 2007–2010: Maciej Żylicz (zastępcy: Wiesław Antkowiak i Włodzimierz Krzyżosiak)
• 2011–2014: Andrzej Legocki (zastępcy: Ewa Bartnik i Henryk Koroniak)
• 2015–2018: Andrzej Legocki (zastępcy: Ewa Bartnik i Henryk Koroniak)
• 2019–2022: Andrzej Legocki (zastępcy: Ryszard Adamiak i Adam Szewczyk)
• 2023–2026: Andrzej Legocki (zastępcy: Michał Sobkowski i Adam Szewczyk)^[55]

• Centrum Badawcze Polskiego Internetu Optycznego

• Wizytówka ICHB PAN
• Portal ICHB PAN
• ICHB PAN w bazie POL-ON