Torfowiec ostrolistny
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | mchy | ||
| Klasa | torfowce | ||
| Rząd | torfowce | ||
| Rodzina | torfowcowate | ||
| Rodzaj | torfowiec | ||
| Gatunek | torfowiec ostrolistny | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Sphagnum capillifolium (Ehrh.) Hedw. Fund. Hist. Nat. Musc. Frond. 3: 86. 1782. | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Torfowiec ostrolistny (Sphagnum capillifolium (Ehrh.) Hedw.) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych. Występuje w Eurazji, Ameryce Północnej i Południowej, w Polsce pospolity na obszarze całego kraju.
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunek holarktyczny[3]. W Europie znany od arktycznych stref kontynentalnych Norwegii i Rosji na północy po Portugalię, Hiszpanię, Włochy, Bułgarię i Gruzję na południu. Na zachodzie notowany od Islandii po Ural na wschodzie. Obecny także na Azorach. W Alpach do 2400 m n.p.m.[4]
W Polsce jest jednym z najpospolitszych torfowców i rośnie na terenie całego kraju[3][5], w Tatrach do wysokości 1980 m n.p.m.[5]
Pełne rozmieszczenie niepewne z uwagi na częstość pomyłek torfowcem czerwonawym[4].
Morfologia i anatomia
- Pokrój
- Mech o dość smukłym pokroju, tworzący najczęściej zbite darnie koloru od zielonego, przez czerwonawy, czerwonobrązowy do ciemnoczerwonego, choć te ostatnie dość rzadko; jeśli zielone to z czerwonymi plamkami; pod względem rozmiaru zaliczany do małych lub średnich torfowców[5][4].
- Główki
- Małe, mniej lub bardziej półkoliste, raczej zbite[5], gwiazdkowate[3].
- Pęczki
- Dość gęsto rozmieszczone i zakrywające większość powierzchni łodyżki. Złożone z 3-4 gałązek – 2 odstających i 1-2 zwisających. Górna gałązka odstająca krótsza od dolnej, do 9 mm długości, gwałtownie zwężająca się ku końcowi; dolna – dłuższa, zwężająca się ku szczytowi stopniowo. Gałązki zwisające znacznie dłuższe od odstających, najczęściej powyżej 15 mm, cienkie i blade, przylegające do łodyżki[5].
- Łodyżki
- Niewielka, cienka – do 0,7 mm średnicy[5]. Kora dobrze wykształcona, zbudowana z 3-4 warstw mocno rozdętych komórek hialinowych[5][4], pozbawionych porów[4]. Cylinder wewnętrzny dość blady, jasnoczerwonawy do czerwonawego[5]. Prawie całkowicie pokryta przez gałązki[5][4].
- Listki łodyżkowe
- Językowate, językowato-trójkątne[4] lub trójkątne[3], często zwężające się mocno ku tępemu i ząbkowatemu szczytowi[5][3] o podwiniętych brzegach[3], skierowane do góry, mniej lub bardziej przylegające do łodyżki, czasami wyraźnie odstające, długości 1–2 mm i szerokości 0,5–0,8 mm. Komórki wodne S-kształtne, zazwyczaj z poprzecznymi listewkami w górnej połowie, nieraz licznymi[5][4], po stronie grzbietowej listka podzielone na dwie lub trzy części, z licznymi porami w kątach komórek i ich części komisuralnych[4]. Po stronie brzusznej duże, zaokrąglone pory tylko w strefie krawędziowej[4].
- Listki gałązkowe
- Nieduże, do 1,5 mm długości, lancetowate lub lancetowato-jajowate, zwężające się w podwinięty szczyt, gęsto rozmieszczone na łodyżce, zachodzące na siebie, dość nastroszone[5][4]. Komórki wodne w przekroju poprzecznym silnie wypukłe po stronie grzbietowej listka, od strony brzusznej płaskie lub prawie płaskie, z licznymi półksiężycowymi do okrągłych porami. Komórki chlorofilowe od trójkątnych do trapezowatych, o cienkich ścianach, otwarte po stronie brzusznej listka, zwężające się ku stronie grzbietowej[5].
-
Listek gałązkowy -
Listek łodyżkowy -
Przekrój poprzeczny przez łodyżkę
- Gatunki podobne
- Najczęściej mylony z torfowcem czerwonawym[4]. Torfowiec ostrolistny ma półkolistą główkę, podczas gdy torfowiec czerwonawy płaską. Listek łodyżkowy u S. rubellum jest zaokrąglony na szczycie, u S. capillifolium dość tępy[5]. U S. capillifolium często występują dość liczne listewki w komórkach wodnych listków łodyżkowych, u S. rubellum zazwyczaj listewek brak lub są nieliczne[5].
Ekologia i biologia
Występuje na różnego rodzaju siedliskach, zazwyczaj ombrotroficznych do słabo minerotroficznych[5][4] – torfowiskach przejściowych, wysokich oraz ich obrzeżach, kwaśnych torfowiskach niskich, w młakach i wilgotnych borach. Na torfowiskach wysokich najczęściej buduje kępy[3]. Znany także z lasów brzozowych, wilgotnych łąk, a na obszarach górskich wśród skał i kosodrzewiny[3]. Toleruje miejsca o dość znacznej antropopresji, np. przydrożne skarpy w borach[5]. Torfowiec ten potrafi gromadzić wodę w ilości 14 razy większej niż sucha masa rośliny (dane dla ssp. rubellum), co nie stanowi szczególnie dużej ilości w porównaniu z niektórymi innymi torfowcami (torfowiec magellański może nagromadzić 21-krotną ilość wody)[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Sphagnetalia magellanici[7]. Często występuje razem z torfowcem brunatnym, torfowcem Russowa i torfowcem wąskolistnym[4].
Zmienność
Torfowiec silnie zmienny pod względem pokroju i barwy[5][3].
Zagrożenia i ochrona
Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej. Od roku 2014 wpisany na listę gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[8][9][10].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-05-24] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957, s. 84–85.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n JukkaJ. Laine JukkaJ. i inni, Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires, Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018, s. 176–180, ISBN 978-951-51-3143-0 .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r AdamA. Stebel AdamA., Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie), Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017, s. 72–74, ISBN 978-83-937066-3-1 .
- ↑ Kazimierz Tobolski: Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 100. ISBN 83-01-13215-9.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
Bibliografia
- Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007. ISBN 978-83-7073-248-6.
- Bronisław Szafran: Musci-Mchy. Warszawa: PWN, 1963, seria: Flora Słodkowodna Polski.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
