Rudolf Primorac
| RUDOLF PRIMORAC | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Rudolf Primorac | ||||||||||
| Mesto rođenja | Sutomore, kod Drniša Austrougarska | |||||||||
| Datum smrti | 13. 1. 1979. (74 godina) | |||||||||
| Mesto smrti | Beograd, SR Srbija SFR Jugoslavija | |||||||||
| Profesija | vojno lice | |||||||||
| Član KPJ od | oktobra 1942. | |||||||||
| Učešće u ratovima | Aprilski rat Narodnooslobodilačka borba | |||||||||
| Služba | Vojska Kraljevine Jugoslavije NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1925 — 1941. 1941 — 1960. | |||||||||
| Čin | general-pukovnik JNA | |||||||||
| Narodni heroj od | 27. novembra 1953. | |||||||||
| Odlikovanja |
| |||||||||
Rudolf Primorac (1904 — 1979), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, general JNA i narodni heroj Jugoslavije.
Kao školovani oficir vojske Kraljevine Jugoslavije, tokom NOB-a je vršio dužnosti načelnika štaba mnogih jedinica: 1. dalmatinske brigade, 3. udarne divizije, 2. udarnog korpusa, a uoči bitke za Srbiju postavljen je za načelnika Glavnog štaba NOV i PO Srbije.
Biografija
Rođen je 15. aprila 1904. godine u Sutomoru kod Drniša. Osnovnu školu završio je u Drnišu, a šest razreda gimnazije u Šibeniku. Školovanje je nastavio u Vojnoj akademiji, iz koje je izišao kao potporučnik 1925. godine.
Drugi svetski rat
Za vreme rata, bio je unapređivan ovim redom:
- pukovnik od 1. maja 1943. godine
- general-major od 1. novembra 1943. godine
- general-potpukovnik od 1. decembra 1944. godine
1941
Aprilski rat zatekao ga je kao majora, na dužnosti komandanta Drugog bataljona 85. pešadijskog puka. Ovaj puk, ojačan divizionom artiljerije, zatvarao je neretljanski pravac na sektoru Metkovića. Na dan proglašenja „Nezavisne Države Hrvatske“, puk se raspao, s izuzetkom Drugog bataljona, koji se, pod komandom Primorca, probio na pravac Mostar—Nevesinje i na tom sektoru vodio ogorčene borbe protiv ustaša. Posle kapitulacije Jugoslavije, kod Nevesinja su ga zarobili Italijani i odveli ga u zarobljeništvo u Rijeku. Tamo je ostao do 10. juna 1941. godine kada je, zato što je rođen na anektiranoj teritoriji (Zona 1), pušten iz zarobljeništva, nakon čega je otišao u Split.
U Splitu se već avgusta 1941. godine, povezao sa splitskom partijskom organizacijom i po njenim direktivama radio u obaveštajnoj službi na popularisanju Narodnooslobodilačkog rata među oficirima bivše jugoslovenske vojske, koji su se u znatnom broju prikupili u Splitu i na razbijanju četničke organizacije, koja se u jesen 1941. već počela oformljivati.
1942
Posle uspešnog izvršenja niza specijalnih zadataka, odlukom Komunističke partije Jugoslavije prebačen je, jula 1942. godine, u Štab Četvrte operativne zone Hrvatske i postavljen za vojnog instruktora jedinica ove zone. Kao instruktor, vršio je specijalne zadatke. Oktobra 1942. godine, primljen je u članstvo KPJ.
Za načelnika štaba Prve dalmatinske brigade postavljen je 5. novembra 1942. godine. U njenim operacijama do početka decembra uzeo je vidnog učešća, posebno u borbama za zauzimanje Jajca i u odbrambenim bitkama na pravcu Travnik—Jajce. Vrhovni komandant Josip Broz Tito je za taj uspešno izvršen zadatak pohvalio Prvu dalmatinsku brigadu. U decembru iste godine bio je postavljen za načelnika štaba Treće udarne divizije NOVJ.
1943
S 3. divizijom prošao je mnogobrojna ratna poprišta tokom Četvrte i Pete neprijateljske ofanzive i protivofanzive u istočnoj Bosni. Svojim rukovođenjem tom divizijom u izvršavanju zadataka na Prozoru, Neretvi, Nevesinju, Javorku, Pivi i Sutjesci imao je značajan udeo. Tokom bitke na Sutjesci, 3. udarna divizija je ostala odsečena od glavnine i razbijena. Primorac se priseća apatije koja je tada zavladala, usled dugotrajne iscrpljenosti, uzastopnih juriša i opšte bezizlanosti:
Štab divizije, pod pritiskom sve kritičnije situacije i odgovornosti za jedinice i ranjenike, ispoljavao je poslednjih dana znake nervoze, kolebanja i neodlučnosti u traženju rešenja. Kriza u štabu dostigla je kulminaciju na Vučevu i pred Sutjeskom, 10, 11. i 12. juna, a odluke donešene u tom vremenu nose vidljive simptome te krize. Pokret štaba divizije posle prelaska reke, 13. juna u zoru, izvršen je potpuno otkriveno, sa malim obezbeđenjem (oko 30 boraca prateće čete), neposredan izlazak pred bunkere i sam juriš štaba divizije na neprijatelja isključili su njegov svaki veći uticaj na tok i razvoj borbe.
Jedinice, štabovi i komande izmešali su se u streljačkom stroju; ranjenici na konjima, bolničarke, delovi komora, pod pritiskom neprijatelja iz pozadine, ulazili su u streljački stroj i zajedno sa ostalima vršili uzastopne juriše, bez ikakvog zaklanjanja, i ginuli. Oni koji su se ipak probili postigli su to više slučajno, nailazeći na slabije tučene prostore.[1]
Septembra 1943. godine, postavljen je za načelnika štaba Drugog udarnog korpusa NOVJ. Korpus je u tom periodu imao izvanredno značajnu i vojnooperativnu i političku ulogu. Ovaj korpus je, među ostalim, učestvovao u razoružanju italijanskih trupa posle kapitulacije u Crnoj Gori i stvaranju od njih italijanskih partizanskih divizija, uključujući ih u svoje formacije, te u neprekidnim borbama za stvaranje, proširenje i odbranu slobodne teritorije u Crnoj Gori, Hercegovini i Sandžaku, kao operativne osnovice za predviđeni prodor Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije u Srbiju.
U svim ovim operacijama, Primorac je imao istaknutu ulogu, a posebno u operacijama za odbranu slobodne teritorije, kada je dva puta samostalno rukovodio operacijama dela jedinica Drugog udarnog korpusa na izuzetno važnim sektorima. Primorac je i u jesen 1943. godine, na sektoru Kolašin—Andrijevica—Berane, rukovodio jedinicama koje su posle dugotrajnih i teških borbi, uspešno odbranile Polimlje.
9. oktobra je u Beranama vodio pregovore sa italijanskim generalom o prelasku divizije Venecija na stranu partizana, i zajedničkoj borbi protiv Nemaca. Istovremeno, i četnici su bili u gradu zahtevajući isto, a Nemci su bacali letke iz aviona nad gradom, u kojima su tražili od Italijana da im predaju oružje inače će ih uništiti.[2] Posle uspešnih pregovora, divizija je prešla na stranu NOVJ 10. oktobra 1943. i na predlog štaba 2. udarnog korpusa pretvorena u 5 brigada i preformirana u partizansku Diviziju Garibaldi.
1944
U proleće 1944. godine, kada su snage Vermahta i četnici s linije Prijepolja i Pljevalja prodrli u južni Sandžak i deo Crne Gore, Primorac je bio određen da rukovodi operacijama delova Drugog udarnog korpusa na sektoru Mojkovca, gde je uspešno izvršio zadatak.
Jula 1944. godine, postavljen je za načelnika Glavnog štaba NOV i PO Srbije i sa aerodroma u Beranima prebačen avionom u Bari u Italiji, a odatle u Srbiju, gde je već u formiranju bilo pet novih divizija NOVJ. Učestvovao je u rukovođenju završnim operacijama za oslobođenje Srbije do decembra 1944. godine, kada je postavljen za pomoćnika načelnika Vrhovnog štaba NOV i POJ. U tom svojstvu, učestvovao je u izradi planova i izvođenju i koordiniranju operacija mnogih jedinica NOVJ i Jugoslovenske armije.
Posleratni period
Aprila 1945. godine, bio je postavljen je za šefa Jugoslovenske vojne misije u Sovjetskom Savezu.
Od povratka iz SSSR-a, pa do penzionisanja, u činu general-pukovnika, 1960. godine, obavljao je visoke dužnosti u Jugoslovenskoj narodnoj armiji. Pored ostalog, bio je pomoćnik načelnika Generalštaba, glavni inspektor JNA, komandant Korpusa narodne odbrane i komandant Graničnih jedinica Jugoslavije.
Umro je 13. januara 1979. godine u Beogradu. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.
Odlikovanja
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i više jugoslovenskih i stranih odlikovanja, među kojima su poljski Orden Grunvaldovog krsta drugog reda i čehoslovački Orden belog lava drugog reda. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 27. novembra 1953. godine.
Dela
- Operativno-taktička iskustva iz prve polovine narodnooslobodilačkog rata, Beograd, 1986.
Literatura
- Narodni heroji Jugoslavije, „Mladost“, Beograd, 1975. godina.
Vanjske veze
- Rudolf Primorac: Operativno-taktička iskustva iz prve polovine narodnooslobodilačkog rata
- p
- r
- u
Narodni heroji iz Dalmacije 
Narodni heroji Jugoslavije rođeni na teritoriji Dalmacije, kao i oni koji su politički ili vojno djelovali na ovom području:
Ilija Antunović • Tadija Anušić • Božidar Adžija • Maksimilijan Baće • Vlado Bagat • Ante Banina • Anka Berus • Božo Bilić • Ante Bilobrk • Andrija Božanić • Miro Višić • Ante Vučić • Jure Galić • Mate Golem • Ivan Guvo • Branko Dude • Ljubo Dumičić • Jošo Durbaba • Đuro Đapić • Obrad Egić • Boško Žunić • Ljubo Ilić • Ante Jonić • Ante Jurjević • Vicko Krstulović • Ivan Lavčević-Lučić • Josip Lozovina • Stanko Marević • Ivan Marinković Slavko • Drago Marković • Slobodan Macura • Marko Milanović • Vicko Milat • Ivan Morđin • Stevo G. Opačić • Stevo J. Opačić • Stevo S. Opačić • Vinko Pajić • Pavle Pap • Nenad Parenta • Stanko Parmač • Bogdan Peko • Vladimir Peran • Branko Perišić • Bogdan Pecotić • Rudolf Primorac • Krešo Rakić • Srećko Reić • Ante Roje • Paško Romac • Ante Savin • Nikola Sekulić • Đermano Senjanović • Mate Staničić • Ljubo Truta • Gojko Ujdurović • Mate Ujević • Stjepan Filipović • Velimir Škorpik • Lovro Šperac • Dinko Šurkalo • Prva dalmatinska proleterska udarna brigada • Druga dalmatinska proleterska udarna brigada
