Dil aileleri listesi
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Languages_world_map.svg/550px-Languages_world_map.svg.png)
Dil ailesi, birbiriyle aynı kökten gelen akraba dil topluluğuna verilen ad. Yani aynı dil ailesine mensup dillerin, aynı kökenden, belki de aynı ilkel dilden türediği kabul edilir. Çoğu dilin yazılı tarihi çok kısa olduğu için, çok az dilin kesin kökeni bilinmektedir. Dil ailelerinin belirlenmesi, uzun bilimsel çalışmalar sonucunda mümkün olmuştur.
Dil aileleri ağaç şeması olarak gösterildikleri için kendilerine dil ağacı da denir. Bu sebeple alt bölümlerine de dil kolları denir. Bazı diller bulundukları aile içindeki bir alt grubun tek temsilcisi olarak soyutlanmış olabilirler. Örneğin Yunanca, Hint-Avrupa Dil Ailesi içerisinde soyutlanmış bir dildir. Bazı dillerin ise bilinen hiçbir yaşayan akrabası bulunmamaktadır ve bu yüzden bütün dünya dilleri içinde soyutlanmışlardır. Örneğin Baskça tamamen soyutlanmış bir dildir.
Büyük dil aileleri
Dil sayısına göre
Ethnologue 22 (2019), dünyada bilinen 7.111 dilin en az %1'ini içeren aşağıdaki ailelerin listesi:
- Nijer-Kongo (1.542 dil) (% 21.7)
- Avustronezya (1.257 dil) (% 17.7)
- Trans–Yeni Gine (482 dil) (% 6,8)
- Çin-Tibet (455 dil) (% 6,4)
- Hint-Avrupa (448 dil) (% 6,3)
- Avustralya [şüpheli] (381 dil) (% 5,4)
- Afro-Asya (377 dil) (% 5,3)
- Nil-Sahra [şüpheli] (206 dil) (% 2,9)
- Oto-Mange (178 dil) (% 2,5)
- Avustroasya (167 dil) (% 2.3)
- Tay–Kaday (91 dil) (% 1.3)
- Dravid (86 dil) (% 1,2)
- Tupi (76 dil) (% 1,1)
Glottolog 4.0 (2019), 8.494 dil arasında en büyük aileler olarak aşağıdakileri listeler:
- Atlantik-Kongo (1.432 dil)
- Avustronezya (1.275 dil)
- Hint-Avrupa (588 dil)
- Çin-Tibet (494 dil)
- Afro-Asya (373 dil)
- Nükleer Trans-Yeni Gine (314 dil)
- Pama–Nyungan (248 dil)
- Oto-Mange (180 dil)
- Avustroasya (159 dil)
- Tay–Kaday (94 dil)
- Dravid (81 dil)
- Aravak (78 dil)
- Mande (75 dil)
- Tupi (71 dil)
Dil sayıları, neye göre diyalekt olarak kabul edildiğine bağlı olarak önemli ölçüde değişebilir; örneğin Lyle Campbell Oto-Mange'ye ait saadece 27 tane dilin olduğunu belirtmekte, Ethnologue ve Glottolog'da ailede hangi dillerin yer aldığı konusunda aynı fikirde değiller.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Human_Language_Families_%28wikicolors%29.png/380px-Human_Language_Families_%28wikicolors%29.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Languengl.gif/380px-Languengl.gif)
Başlıca dil grupları
Algonkin dilleri
Bu ailedeki dillerde köken birliği az, yapı birliği çoktur. Bu dil ailesinde tüm diller eklemeli dillerdir. Bu dil ailesinde ünlü uyumu ortak özellik taşımaktadır.
Moğol dilleri
Moğolca (Khalka), Buryatça, Kalmukça.
Avustroasya dilleri
Avustronezya dilleri
- Malaya-Polinezya dilleri
- Formoza dilleri
Aymara dilleri
Çin-Tibet dilleri
Asya'daki en büyük dil ailesidir.
- Sinik (Çin) dilleri: Mandarin, Wu lehçesi, Fucien (Min) lehçesi, Amoy lehçesi, Kantonca, Hakka lehçesi
- Tibet-Birman dilleri:
Tay-Kaday dilleri
- Miao-Yao Grubu: Miao dili, Yao dili.
Dene-Yenisey dilleri (kesin değil)
- Na-Dene dilleri
- Tlingitçe
- Eyak-Atabask dilleri:
- Eyakça
- Atabask dilleri:Ahtnaca, Denağinaca, Değinakça, Holikaçukça, Koyukonca, Kuskokvimce, Aşağı Tananaca, Tanakrosça, Yukarı Tananaca, Kuzey Tuçoncası, Güney Tuçoncası, Guçince, Hanca, Tagişçe, Tahltanca, Kaskaca, Danezaca, Sekanice, Denetaca, Satuca, Tlınçonca, Denesulinece, Tsetsautça, Tsutinaca, Nadoten-Vetsuvetence, Dakelce, Çilkotince, Nikolaca, Hupaca, Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca, Batı Apaçicesi, Navahoca
- Yenisey dilleri: Ketçe, Yuğca, Kotça, Asanca, Arince, Pumpokolca
Dravid dilleri
Brahui, Gondi, Kannada, Malayalam, Tamilce, Telugu
Eskimo-Aleut dilleri
Ge dilleri
Kaingan
Afro-Asyatik, Afrasya veya eski adıyla Hami-Sami dilleri
- Berber dilleri: Zenet, Kabiliya, Şloh, Şavya, Tuareg (Tamaşek)
- Çad dili: Hausaca
- Kuşitik diller: Somalice, Afarca, Bece, Odoma, Sidamo
- Mısır dilleri: Eski Mısır dili, Kıptî dili.
- Sami dilleri: Arapça, İbranice, Aramice, Habeşçe (Amhara), Tigrece, Tigrina – ölü diller olan Akadca, Babilce, Asurca, Süryanice.
Hint-Avrupa dilleri
- Anadolu dilleri: Hitit dili, Lidya dili, Likya dili, Luvi dili (Bu diller artık kullanılmayan ölü dillerdir.)
- Arnavut dilleri: Arnavutça, Geg.
- Baltık-Slav dilleri
- Slav dilleri
- Baltık dilleri: Prusça (ölü), Litvanyaca, Letonca.
- Cermen dilleri:
- Ermenice: Doğu Ermenicesi, Batı Ermenicesi.
- Helenik diller: Yunanca
- Hint–İran dilleri
- İtalik diller
- Latin dilleri: Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Galiçya dili, Rumence, Katalanca, Provensal, Ladino, Romanşça. (Bu kolun çıkış dili, Latincedir.)
- Kelt dilleri: Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe (Birleşik Krallık 'nin Cornwall bölgesinde).
- Tohar dilleri
Hivaro dilleri
Hmong-Mien dilleri
- Hmong dilleri
- Mien dilleri
İrokua dilleri
Mohawk, Çerokice, Kayuga, Seneka, Onandayga
İzole diller
Kafkas dilleri (bölgesel grup)
Kuzey Kafkas dilleri (bölgesel grup)
- Dağıstan dilleri: Avarca, Dargice, Lakça, Tabasaranca, Lezgice, Agulca, Rutulca, Tsahurca.
- Kuzeybatı Kafkas dilleri: Abhazca, Abazaca, Ubıhça, Çerkesçe (Bu diller de kendi içlerinde çeşitli lehçelere ayrılırlar)
- Nah dilleri: Çeçence, İnguşça, Batsça
Güney Kafkas dilleri (genetik grup)
Gürcüce, Lazca, Megrelce, Svanca
Karib dilleri
Aravakça, Garifuna, Karib, Taino
Keçuva dilleri
Khoisan dilleri
Hottentot dilleri, San (Buşman lehçeleri)
Maskoke dilleri
Apalaçian, Çikasovca, Çoktavca, Krikçe
Maya dilleri
Çolca, Çontalca, Hüsnanimce, Kakçikel, Kekçice, Tzeltalca, Tzotzilce, Yukatekçe
Mişe-Zoke dilleri
- Mişe
- Zoke
Nijer-Kongo dilleri
- Dogon dilleri
Nil-Sahra dilleri (tartışmalı)
- Nil dilleri: Nubyaca, Masai, Karamajong, Şilluk, Nuer, Dinka
- Sahra dilleri: Songayca, Sara
Oto-Mange dilleri
- Çinantek dilleri
- Mazahua, Mazatek, Mikstekçe, Otomice, Pamece, Tlapanek, Zapotekçe
Paleosibirya dilleri (bölgesel grup)
Pama-Nyungan dilleri
Pano-Takana dilleri
Pano dilleri, Takana dilleri
Saliş dilleri
İç Saliş dilleri, Kıyı Saliş dilleri
Siyu dilleri
Apsalokece (Crow), Dakotaca, Lakotaca, Nakotaca, Omahaca
Tay-Kaday dilleri
- Kaday dilleri: Laçice
- Tay dilleri: Tayca, Laoca
Trans-Yeni Gine dilleri
Tunguz dilleri
Even, Evenki, Golde, Oroç, Lamut.
Tupi-Guarani dilleri
Türk dilleri
- Ogur grubu: Çuvaşça.
- Kıpçak grubu: Kazakça, Kırgızca, Karakalpakça, Nogayca, Karaçay-Balkarca, Başkurtça, Kumukça, Tatarca .
- Oğuz grubu: Türkçe, Azerice, Türkmence,Gagavuzca, Salarca, Kaşkayca, Horasanca, Balkan Türkçesi, Osmanlı Türkçesi.
- Karluk grubu (Çağatay grubu): Özbekçe, Uygurca.
- Sibirya grubu: Yakutça,Altayca, Tuvaca, Hakasça, Dolganca.
- NOT: Kırım Tatarcası ve Urumca aslında bir Kıpçak dili olup, Oğuz dillerinden önemli ölçüde etkilenmiştir. Kıpçak ve Oğuz grubu arasında bir dil olarak kabul edilir.
Ural dilleri
Uto-Aztek dilleri
Havasu, Hopice, Huiçol, Komançice, Nahuatl, Pima, Papago, Şoşone, Tarahumara, Tepehuan, Ute, Yaki
Yuma-Koçimi dilleri
Koçimi, Yuma dilleri
İşaret dilleri
İşaret dilleri arasındaki ailevi lişki araştırma yetersizliğinden ötürü iyi anlaşılmamıştır. Pek çok işaret dili izole dil olmaktadır (cf. Wittmann 1991).[1] Aşağıda bazı işaret dili aileleri listelenmiştir.
Aile adı | Bölge | Dil sayısı |
---|---|---|
Fransız işaret dili ailesi | Avrupa, Amerikalar, Frankofon Afrika, Asya'nın bazı bölgeleri | 50> |
Britanya işaret dili ailesi | Britanya, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika | 4-10 |
Arap işaret dili ailesi | Arap devletlerinin büyük bir kısmı | 6-10 |
Japon işaret dili ailesi | Japonya, Kore, Tayvan | 3 |
Alman işaret dili ailesi | Almanya, Polanya, İsrail | 3 |
İsveç işaret dili ailesi | İsveç, Finlandiya, Portekiz | 3 |
Kaynakça
- ^ Wittmann, Henri (1991). "Classification linguistique des langues signées non vocalement" (PDF). Revue québécoise de linguistique théorique et appliquée (Fransızca). 10 (1): 215-288. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.
Literatür
- Türkçe Dil Bilgisi, Tufan Demir s. 22-23
Dış bağlantılar
- Unilang Topluluğu
- İngilizce wikipedia - Language family 1 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.