De Havilland DH.60 Moth
DH.60 Cirrus III Moth | |||
Dane podstawowe | |||
Państwo | Wielka Brytania | ||
---|---|---|---|
Producent | de Havilland Aircraft Company Ltd. | ||
Typ | samolot sportowy, szkolny i turystyczny | ||
Konstrukcja | dwupłat, podwozie stałe | ||
Załoga | 2 | ||
Historia | |||
Data oblotu | 22 lutego 1925 | ||
Dane techniczne | |||
Napęd | 1 silnik rzędowy tłokowy ADC Cirrus lub de Havilland Gipsy | ||
Moc | 60-120 KM | ||
Wymiary | |||
Rozpiętość | 9,14 m | ||
Długość | 7,29 m | ||
Wysokość | 2,68 m | ||
Powierzchnia nośna | 22,57 m² | ||
Masa | |||
Własna | 417 kg | ||
Startowa | 748 kg | ||
Osiągi | |||
Prędkość maks. | 164 km/h (DH.60G) | ||
Prędkość przelotowa | 137 km/h (DH.60G) | ||
Pułap | 4 420 m (DH.60G) | ||
Zasięg | 515 km | ||
Dane operacyjne | |||
Użytkownicy | |||
Wielka Brytania, Polska, Stany Zjednoczone, Francja, Kanada, Australia, Finlandia, Szwecja, Norwegia, Dania, Irak, Brazylia | |||
Rzuty | |||
|
de Havilland DH.60 Moth – brytyjski samolot sportowy, szkolny i turystyczny z okresu międzywojennego, skonstruowany w 1925 roku w wytwórni lotniczej de Havilland, najbardziej znany w odmianie DH.60G Gypsy Moth.
Historia i rozwój
Samolot DH.60 Moth (ćma) powstał w brytyjskiej wytwórni de Havilland jako lekki i popularny samolot nadający się do szkolenia, turystyki i sportu lotniczego. W prototypie i pierwszej serii użyto będącego wówczas nowością lekkiego silnika rzędowego chłodzonego powietrzem ADC Cirrus I o mocy 60 KM (samolot określany był przez to jako Cirrus I Moth). Prototyp, oblatany w lutym 1925, okazał się wyjątkowo udanym samolotem. Brytyjskie Ministerstwo Lotnictwa zgodziło się subsydiować pięć aeroklubów, które miały zostać wyposażone w te samoloty. Już w lipcu 1925 pierwszy samolot otrzymał aeroklub w Lancashire i w roku tym zbudowano 20 samolotów[1]. Udana konstrukcja spowodowała liczne zamówienia z kraju i zagranicy.
Konstrukcja samolotu podlegała następnie rozwojowi, głównie w kierunku wyposażania w nowsze i mocniejsze silniki. W 1926 opracowano model z silnikiem Cirrus II o mocy 85 KM, produkowany od 1927, początkowo pod oznaczeniem DH.60X, następnie DH.60 Cirrus II Moth[1]. W 1926 opracowano też wariant z silnikiem gwiazdowym Armstrong Siddeley Genet o mocy 75 KM, przeznaczony do akrobacji, lecz zbudowany w małej liczbie[1].
W 1928 pojawił się ostatni wariant z silnikiem rodziny Cirrus - Cirrus III o mocy 90 KM, oznaczony oficjalnie DH.60X. Wprowadzono też na nim podwozie z łamaną osią. Do końca 1928 zbudowano 403 samoloty z silnikiem Cirrus[1]. Wariant ten jednak nie był produkowany dłużej, gdyż de Havilland postanowił uniezależnić się od wielkości produkcji silników Cirrus i opracować własny silnik podobnej klasy. Efektem prac był udany silnik de Havilland Gipsy I.
Pod koniec 1928 wszedł do produkcji najpopularniejszy model samolotu, DH.60G Gipsy Moth, napędzany silnikiem Gipsy I o mocy maks. 100 KM, a później Gipsy II o mocy maks. 120 KM. Obok wersji lądowej, istniały wersje wodnosamolotu pływakowego (z dwoma pływakami) oraz amfibii z centralnym pływakiem wyposażonym w składane podwozie kołowe oraz pływakami podpierającymi (konstrukcji Short Brothers)[2]. Oprócz podstawowej wersji z dwiema odkrytymi kabinami, wykonywano także nieliczne samoloty z zakrytymi kabinami (tzw. coupé top), w różnych wariantach[1]. Istniały także samoloty z nowszymi silnikami Cirrus Hermes I 105 KM[1].
Produkcję DH.60G zakończono w Wielkiej Brytanii w 1934, po zbudowaniu 595 maszyn[1]. 40 samolotów Morane Moth było zbudowanych na licencji we Francji przez Morane-Saulnier, 18 zbudowano w USA przez Moth Aircraft Corporation, a 32 w Australii przez Larkin Aircraft Supply Company Ltd[1].
W 1928 pojawił się także równolegle produkowany wariant DH.60M z metalową konstrukcją kadłuba i silnikiem Gipsy I, nazywany także Metal Moth. W zakładach de Havilland zbudowano ich 535, 161 przez Moth Aircraft w USA, 40 w Kanadzie i 10 w Norwegii[1].
W 1932 rozpoczęto produkcję wersji DH.60GIII z silnikiem Gipsy III o mocy 120 KM. Silnik ten miał cylindry w układzie odwróconym (wiszące), co zmieniło sylwetkę przodu samolotu. Zbudowano 30 samolotów i dalsze 87 wersji Moth Major z nowszym silnikiem Gipsy Major IIIA o mocy 133 KM[1]. Ken Follett wykorzystał samolot DH 60 GIII - Moth Major z zamkniętą kabiną w swojej powieści z 2002 Lot ćmy.
Ostatnią wersją DH.60, wywodzącą się z metalowego DH.60M, był wojskowy samolot szkolny DH.60T Moth Trainer, z silnikiem Gipsy II. Zbudowano 64 samoloty dla odbiorców zagranicznych[1]. Dalszym rozwinięciem tego samolotu był DH.82 Tiger Moth.
Użycie
Samoloty Moth były przede wszystkim masowo używane w brytyjskim lotnictwie cywilnym: szkołach lotniczych, aeroklubach, a także przez prywatnych właścicieli, stając się najbardziej popularnym typem lekkiego samolotu w Wielkiej Brytanii. W prasie lotniczej podkreślano wręcz, że Moth stworzył ruch lekkich samolotów w Wielkiej Brytanii[2].
Liczne samoloty DH.60 używane były w sporcie lotniczym, m.in. do wyścigów lotniczych i lotów rekordowych. W latach 1926, 1927 i 1928 samoloty tego typu zwyciężyły w wyścigach o Puchar Króla (King's Cup Race).
DH.60 stał się popularnym samolotem także za granicą, dokąd był eksportowany, a w USA, Francji, Kanadzie i Australii także produkowany na licencji.
Samoloty DH.60 używane były także w lotnictwie wojskowym wielu państw do celów szkolnych lub łącznikowych, m.in. Wielkiej Brytanii, Kanady, Finlandii, Szwecji, Norwegii, Danii, Iraku, Brazylii[1].
W Polsce używano przed wojną około 10 samolotów DH.60, głównie w lotnictwie sportowym i prywatnych, z tego jeden był używany w latach 1930-32 przez PLL LOT do lotów taksówkowych (nr rej. SP-ADX)[3]. Dwa samoloty używane były w polskim lotnictwie wojskowym do celów łącznikowych i szkolnych[1].
Przypisy
Bibliografia
- DH.60 Moth (ros.) w serwisie Ugołok Nieba [dostęp 9-7-2010]
Linki zewnętrzne
- Moth G, Flight, 4 marca 1930
- p
- d
- e
Oznaczenia producenta |
| ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Według typu |
| ||||||||||||
de Havilland Technical School |
|
- p
- d
- e
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie