PZL P.24
PZL P.24 (prototyp) | |||
Dane podstawowe | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Producent | Państwowe Zakłady Lotnicze | ||
Typ | |||
Konstrukcja | metalowa, górnopłat zastrzałowy z płatem Puławskiego | ||
Załoga | pilot | ||
Historia | |||
Data oblotu | maj 1933 | ||
Lata produkcji | sierpień 1936–1939 | ||
Wycofanie ze służby | 1945 | ||
Liczba egz. | 199 (w tym licencje) | ||
Dane techniczne | |||
Napęd | 14-cylindrowy silnik gwiazdowy | ||
Moc | 723 kW (970 KM) | ||
Wymiary | |||
Rozpiętość | 10,68 m | ||
Długość | 7,81 m | ||
Wysokość | 2,70 m | ||
Powierzchnia nośna | 17,90 m² | ||
Masa | |||
Własna | 1329 kg | ||
Startowa | 2000 kg | ||
Osiągi | |||
Prędkość maks. | na wysokości 4250 m: 430 km/h | ||
Prędkość wznoszenia | 11,1 m/s | ||
Pułap | 10 500 m | ||
Zasięg | 700 km | ||
Dane operacyjne | |||
Uzbrojenie | |||
- 2 × działko Oerlikon FF kal. 20 mm (z zapasem 45 pocisków) pod skrzydłem - 2 × karabin maszynowy Colt Browning M40 kal. 7,9 mm z zapasem 300 naboi (P.24F) - 4 × karabin maszynowy Colt Browning MG 40 (z zapasem po 300 naboi) w płacie - 40 kg bomb | |||
Użytkownicy | |||
Rzuty | |||
|
PZL P.24 – polski myśliwiec konstrukcji inżyniera Wsiewołoda Jakimiuka z rodziny myśliwców z płatem polskim, opracowany i produkowany w Państwowych Zakładach Lotniczych.
Historia
W 1928 roku utworzone zostało przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL) celem stworzenia konstrukcji zaawansowanego całkowicie metalowego samolotu myśliwskiego[1]. Konstrukcja pierwszego samolotu – PZL P.1 – powierzono inż. Zygmunt Puławskiemu, który niedługo wcześniej ukończył Politechnikę Warszawską[1]. Jego konstrukcje tego czasu stały w awangardzie światowej techniki lotniczej na następne 10 lat[1]. Powstałe następnie projekty samolotów myśliwskich PZL P.7 i P.11 stanowiły trzon ówczesnych polskich sił powietrznych[1]. Najbardziej rozwiniętą konstrukcją samolotów tej rodziny był PZL P.24[1].
PZL P.24 był przeznaczonym na eksport rozwinięciem konstrukcji samolotu PZL P.7[2][3][4] przystosowanym do nieużywanych w Polsce silników Gnome-Rhone. Oblatał go w maju 1933 pilot doświadczalny PZL Bolesław Orliński. W 1934 Orliński ustanowił na nim rekord prędkości dla samolotów myśliwskich z silnikiem gwiazdowym, wynoszący 416 km/h. W tym samym roku trzeci prototyp P.24/III, nazwany Super P-24bis wystawiono na paryskim salonie lotniczym, gdzie został wysoko oceniony i spotkał się z dużym zainteresowaniem. Samolot demonstrowano ponadto misjom wojskowym licznych państw.
Ponieważ prototypy P.24 były oparte na konstrukcji samolotu PZL P.7, a w tym czasie wdrożono do produkcji w Polsce ulepszoną i zmienioną konstrukcyjnie wersję P.11c, podobne zmiany wprowadzono we wzorcu wersji seryjnej P.24, oblatanym wiosną 1936. Zaadaptowano w nim między innymi nowy tył kadłuba i usterzenie z P.11c oraz obniżono oś silnika w celu uzyskania lepszej widoczności. Samolot ten wdrożono do produkcji pod oznaczeniem PZL P.24A.
W następnych latach opracowano nowe wersje B, C, E różniące się uzbrojeniem, oraz wersje F i G z mocniejszym silnikiem. Samolot został zakupiony przez takie kraje jak Turcja (14 P.24A i 26 P.24C), Bułgaria (14 P.24B i 26 P.24F), Grecja (30 P.24F i 6 P.24G) i Rumunia (5 P.24E). Ponadto Rumunia i Turcja nabyły licencję na produkcję P.24. W Turcji w zakładach TFK Kayseri wyprodukowano łącznie 20 samolotów P.24C i 30 P.24F. Część tych samolotów następnie przebudowano na wersję P.24G. Jeden z takich samolotów znajduje się w tureckim muzeum lotnictwa (tur. Havacilik Müzesi) w miejscowości Yesilköy koło Stambułu.
W Rumunii w zakładach IAR wyprodukowano 25 samolotów w wersji P.24E. Licencyjny IAR P.24E stał się podstawą opracowania oryginalnej rumuńskiej konstrukcji myśliwca IAR-80. Nowy myśliwiec zbudowano w układzie dolnopłata, natomiast z PZL P.24E zachowano kadłub z całością wyposażenia wewnętrznego i silnik. W 1937 opracowano wersję PZL P.24H, ewentualnie dla lotnictwa polskiego. Natomiast w 1939 opracowano wersję PZL P.24J dla lotnictwa bułgarskiego. Prawdopodobnie prototyp PZL P.24/III przerobiono na wersję PZL P.11g Kobuz, wmontowując inny silnik i kilka elementów z PZL P.11c. We wrześniu 1939 w Polsce na Okęciu znajdował się kadłub prototypu PZL P.24J. 3 września rozpoczęto prace nad jego ukończeniem, jednak zdołano tylko przynitować jeden element. Poza tym pomalowano usterzenie.
Udział w walce
Samolot służył w siłach lotniczych Turcji, Rumunii, Bułgarii i Grecji. Lotnictwo greckie skutecznie i z wysoką oceną użyło go w walkach z włoskim agresorem w latach 1940–1941, mimo stosunku sił samolotów myśliwskich stron 36:179[5].
Opis techniczny
Całkowicie metalowy górnopłat zastrzałowy z płatem Puławskiego (lub „płatem polskim”). Podwozie samolotu klasyczne dwukołowe stałe z płozą ogonową. Kabina pilota jednomiejscowa, zamknięta. Uzbrojenie stanowiły dwa działka kaliber 20 mm i 2 karabiny maszynowe kal. 7,9 mm lub 4 km-y oraz 50 kilogramów bomb. Silnik gwiazdowy w P.24A, B, C i E Gnome-Rhône 14K (930 KM), w P.24F i G Gnome-Rhône 14N o mocy 970 KM.
Wersje
- P.24/I – samolot myśliwski, prototyp (stosowano usterzenie pionowe z PZL P.11a).
- P.24/II – samolot myśliwski, drugi prototyp.
- P.24/III – samolot myśliwski, wzór dla egzemplarzy seryjnych.
- P.24A – samolot myśliwski, pierwsza wersja seryjna.
- P.24B – samolot myśliwski.
- P.24C – samolot myśliwski.
- P.24D – samolot myśliwski, wersja planowana, nie weszła do produkcji.
- P.24E – samolot myśliwski.
- P.24F – samolot myśliwski, pierwsza wersja z mocniejszym silnikiem.
- P.24G – samolot myśliwski.
- P.24H – samolot myśliwski, prawdopodobnie wersja dla Polski.
- P.24J – samolot myśliwski, wersja eksportowa, zbudowano kadłub dla prototypu.
Dane
Ogólne charakterystyki
Dane techniczne | P.24/I,II | P.24/III | P.24A | P.24B, C | P.24E | P.24F, G |
---|---|---|---|---|---|---|
Masa własna kg | 1230 | 1262 | 1327 | 1327 | 1340 | 1329 |
Masa całkowita kg | 1680 | 1724 | 1902 | 1870 | 1900 | 2000 |
Paliwo l | 336 | 336 | 336 | 336 | 336 | 360 |
Rozpiętość m | 10,57 | 10,57 | 10,71 | 10,71 | 10,71 | 10,68 |
Długość m | 7,50 | 7,50 | 7,50 | 7,50 | 7,50 | 7,81 |
Wysokość m | 2,68 | 2,70 | 2,69 | 2,69 | 2,69 | 2,69 |
Powierzchnia nośna m² | 17,90 | 17,90 | 17,90 | 17,90 | 17,90 | 17,90 |
Silnik | Gnome-Rhône 14Kds | Gnome-Rhône 14Kfs | Gnome-Rhône 14Kfs | Gnome-Rhône 14Kfs | Gnome-Rhône 14KIIc32 | Gnome-Rhône 14N-07 |
Moc kW/KM | 559/760 | 661/900 | 661/900 | 661/900 | 661/900 | 700/970 |
Prędkość maksymalna km/h | 388 | 416 | 410 | 410 | 408 | 430 |
Pułap m | 9800 | 10500 | 9000 | 9000 | 10000 | 10500 |
Wznoszenie m/s | 10 | 11,5 | 11 | 11 | 11 | 11,1 |
Zasięg km | 600 | 600 | 700 | 700 | 700 | 700 |
Uzbrojenie
- P.24/I – 2 działka w kadłubie
- P.24/II – bez uzbrojenia
- P.24/III – 2 działka Oerlikon FF 20 mm pod skrzydłami, 2 km Colt-Browning MG40 7,9 w skrzydłach
- P.24A, E, F – 2 działka Oerlikon FF 20 mm pod skrzydłami, 2 km Colt-Browning MG40 7,9 w skrzydłach, bomby 4 x 12,5 kg lub 2 x 50 kg
- P.24B – 4 km PWU wz. 33 7,9 w skrzydłach, 2 zaczepy SW 2x12 na 4 12,5 kg bomby
- P.24C – 4 km Colt-Browning MG40 7,9 w skrzydłach, 2 zaczepy na 12,5 kg bomby
- P.24D – 2 km w skrzydłach
- P.24G – 4 karabiny maszynowe Colt-Browning MG 40, bomby 4 x 12,5 kg lub 2 x 50 kg
- P.24H – 2 działka Oerlikon FF 20 mm w skrzydłach
- P.24J – 4 działka Oerlikon FF 20 mm w skrzydłach
Muzealne P.24
W muzeum w Stambule eksponowany jest jeden egzemplarz PZL P.24G. Według niepotwierdzonej informacji, zamieszczonej w LAI, w Turcji miałyby znajdować się jeszcze trzy inne myśliwce tego typu[6].
Przypisy
- ↑ a b c d e Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia, s. 291-292
- ↑ Glass 2008 ↓, s. 58.
- ↑ samolotypolskie.pl - PZL P-24 [online], www.samolotypolskie.pl [dostęp 2024-03-21] .
- ↑ Zygmunt Puławski. Pionier polskich myśliwców. [dostęp 2024-03-21].
- ↑ dane greckie skrót przekładu: Trzon sił myśliwskich stanowiło 36 polskich PZL P.24 wersji F i G, zauważalnie lepszych od maszyn sąsiada. W tej sytuacji greckiemu lotnictwu wojskowemu przyszło zmierzyć się z 463 samolotami włoskimi, z których 179 stanowiły czystej krwi myśliwce
- ↑ PZL P.24 w Turcji, LAI 3/1991, s. 55-57
Bibliografia
- Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia of Weapons Of World War II. London: Amber Books, 2014. ISBN 978-1-78274-167-1.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze. T. III. Sandomierz: Stratus, 2008. ISBN 978-83-89450-84-5. OCLC 316539921.
- p
- d
- e
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie
- p
- d
- e
PZL przed 1939 r. |
|
---|---|
PZL Warszawa-Okęcie | |
WSK-Mielec |
|
PZL-Świdnik | |
Szybowce zakładów PZL |